Czym może być darowizna?
Mówiąc o podatku od spadków i darowizn warto zwrócić uwagę na to czym jest darowizna. Wbrew obiegowemu mniemaniu darowizna nie musi polegać na… dawaniu (np. pieniędzy, samochodu, mieszkania itp.). Innym przejawem darowizny jest umorzenie długu (np. pożyczki) lub cesja praw. Podatkowi podlega również nieodpłatne zniesienie współwłasności – od wartości nadwyżki ponad udział danego współwłaściciela.
Co warte wzmianki- podatkiem od spadków i darowizn objęte jest również zasiedzenie nieruchomości.
Ruchomy moment powstania obowiązku podatkowego
Dla celów omówienia przedawniania się zobowiązania podatkowego w zakresie podatku od spadków i darowizn należy przyjrzeć się bliżej momentowi powstania obowiązku podatkowego- on bowiem stanowi początek biegu terminu przedawnienia.
Ustawa o podatku od spadków i darowizn reguluje moment powstania obowiązku podatkowego w art. 6. Z niego można wywnioskować 3 podstawowe momenty powstania obowiązku podatkowego:
1. W momencie uzyskania własności przedmiotu nabytego w drodze :
- dziedziczenia- z momentem przyjęcia spadku
- zapisu i polecenia – w momencie ich wykonania
- zachowku – w momencie uzyskania całości lub części świadczenia
- darowizny – w momencie jej otrzymania – lub sporządzenia aktu notarialnego (jeśli taka forma została lub musiała być zastosowana)
2. W momencie poświadczenia nabycia pismem- chodzi tu o dokumenty dokumentujące nabycia (np. pisma bankowe, urzędowe itp.) – w przypadku orzeczeń sądów, obowiązek podatkowy powstaje wraz z datą ich uprawomocnienia.
3. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.
Skutki ruchomego obowiązku
To, że obowiązek podatkowy może powstać kilkukrotnie – budzie pewne wątpliwości doktrynalne, szczególnie co do charakteru odnowienia – oraz tego, czy jeśli od momentu powstania pierwotnego obowiązku podatkowego do kolejnego minął okres przedawnienia – obowiązek podatkowy może powstać ponownie.
Porównaj- Kiedy podatek może się przedawnić.
Większość przedstawicieli doktryny, łącznie z orzecznictwem sądów administracyjnych wskazuje jednak, że upływ czasu pomiędzy różnymi etapami powstawania obowiązku podatkowego, nie ma wpływu na odnowienie obowiązku podatkowego. Stąd – niezależnie od upływu czasu –okoliczność powodująca powstanie obowiązku podatkowego zawsze skutkuje odnowieniem tego obowiązku. Stąd wniosek de facto obowiązek podatkowy w zakresie podatku od spadków i darowizn w praktyce się nie przedawnia i nie może się przedawnić. W ostateczności może powstać wraz z wszczęciem kontroli przez urząd skarbowy i powołaniem się na darowiznę.
Jedyny przypadek przedawnienia jaki może zaistnieć – musi wynikać z opieszałości urzędów skarbowych. Jeśli do końca 5 roku liczonego od roku, w którym podatnik złożył deklarację lub w którym w wyniku kontroli podniósł nabycie w drodze spadku lub darowizny, urząd skarbowy nie skończy postępowania –obowiązek podatkowy ulegnie przedawnieniu.
Jan K. uzyskał przed 8 laty wysoką (nieujawnioną) darowiznę od rodziców w wysokości 80.000 zł – które wykorzystał do nabycia nieruchomości. Urząd Skarbowy analizując transakcję (wiedział o niej z uwagi na zapłacony podatek od czynności cywilnoprawnych) wszczął kontrolę, której zadaniem było wyjaśnienie źródeł środków wykorzystanych do nabycia nieruchomości, z uwagi na brak pokrycia w przychodzie wykazanym w rozliczeniu rocznym. Jan K. powołał się na darowiznę od rodziców i z tym momentem powstał obowiązek podatkowy – z kwalifikowaną stawką 20 % (zamiast 7). Opodatkowaniu podlega wartość darowizny ponad przysługujące pomiędzy danymi osobami kwoty wolne od podatku.
Różny moment powstania obowiązku podatkowego- różny podatek
W przypadku 2 pierwszych (powołanych w pierwszym akapicie) sposobów powstania obowiązku podatkowego- podatnik składa deklarację SD-3 lub SD-Z2 i rozlicza się z urzędem skarbowym. Ten wówczas nalicza należny podatek –lub potwierdza zwolnienia od podatku. Wszystko wówczas podlega skali podatkowej- uzależnionej od właściwej grupy podatku od spadków i darowizn. Natomiast jeśli podatnik powoła się na nabycie w drodze spadku lub darowizny w momencie kontroli podatkowej – zapłaci podatek w wysokości 20%.
Tu warto zauważyć pewien mechanizm- jeśli dane przysporzenie zostanie wskazane przez podatnika jako darowizna / spadek – podatek wynosi 20%. Jeśli jednak podatnik nie powoła tego sposobu nabycia – zostanie ono uznane za przychód pochodzący z nieujawnionego źródła – podlegający ustawie o PIT i podatkowi w wysokości 75%. Jednak, co ważne, podatek dochodowy od osób fizycznych przedawnia się w dużo łatwiejszy sposób- tj. wraz z końcem roku podatkowego w którym minęło 5 lat od uzyskania przychodu – nie ma też ruchomego momentu powstania obowiązku podatkowego.
Zobacz serwis: Podatek od darowizn