Darowizna firmy dziecku a VAT. Czy przekazaniu przedsiębiorstwa towarzyszy opodatkowanie, jeżeli przekazującym jest rodzic?

• Przekazanie firmy rodzinnej córce
• Darowizna przedsiębiorstwa a opodatkowanie VAT
• To musi być przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów
• Przekazanie rodzinnej firmy bez VAT
• Family Office, fundacja rodzinna i planowanie sukcesji

Jak wynika z art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W wydanej 5 sierpnia 2024 r. interpretacji indywidualnej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przyznał, że pojęcie „transakcji zbycia” należy rozumieć w sposób zbliżony do terminu „dostawy towarów” w ujęciu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, czyli że obejmuje ona wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, nie tylko sprzedaż, ale m.in. również darowiznę (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.430.2024.1.MJ).

Przekazanie firmy rodzinnej córce

Wniosek o interpretację złożył przedsiębiorca prowadzący stację diagnostyczną pojazdów od 30 lat. W 2024 r. podjął decyzję o przejściu na emeryturę. W ramach zrządzania majątkiem i planowania sukcesji przedsiębiorca postanowił przekazać stery rodzinnego biznesu w ręce córki. W skład firmy wchodziły nieruchomości, maszyny, a także pracownicy oraz wszystkie zobowiązania i należności wynikające z umowy najmu i dzierżawy rzeczy ruchomych oraz nieruchomości, ze stosunku pracy, czy opłat za media i publicznoprawne.

Składniki te stanowią przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ Kodeksu cywilnego. Tak przekazana firma rodzinna ma nadal funkcjonować pod rządami córki, bez konieczności angażowania przez dodatkowych składników majątkowych, które nie wchodziłyby w zakres nieodpłatnego przekazania.

Darowizna przedsiębiorstwa a opodatkowanie VAT

Pokoleniowe przekazanie rodzinnej firmy miało nastąpić w formie darowizny. Przedsiębiorca planujący sukcesję zapytał, czy transakcja będzie mogła zostać nieopodatkowana podatkiem od towarów i usług. Córka zadeklarowała chęć i zamiar kontynuowania działalności firmy. Przed zawarciem umowy darowizny planowała założyć działalność gospodarczą w takim samym zakresie, co Wnioskodawca, tj. w zakresie diagnostyki i badań technicznych pojazdów mechanicznych z wykorzystaniem tych samych składników majątku. Dodatkowo: złożyć do właściwego Naczelnika urzędu skarbowego zgłoszenie VAT-R i zarejestrować się jako czynny podatnik VAT. Tak by bez dnia przerwy kontynuować prowadzenie firmy.

To musi być przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że ze względu na szczególny charakter regulacji art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, przewidującego wyłączenie przedmiotowe z opodatkowania VAT transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, musi być ona interpretowana ściśle. A to oznacza, że zbycie musi dotyczyć albo przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ K.c. (bo przepisy ustawy o VAT nie zawierają definicji przedsiębiorstwa), albo jego zorganizowanej części. Definicję tej ostatniej zawarto w art. 2 pkt 27e ustawy o podatku od towarów i usług.

Jak poinformował organ, kluczowym dla możliwości zakwalifikowania przedmiotu czynności prawnej jako przedsiębiorstwa w rozumieniu Kodeksu cywilnego, a więc i ustawy o VAT, jest ustalenie, że przedmiot ten stanowi zespół składników materialnych i niematerialnych o cechach zorganizowania oraz przeznaczenia do prowadzenia działalności gospodarczej – co potwierdza brzmienie art. 55² K.c. O zorganizowanym zespole składników decyduje to, czy można o nich mówić jako o zespole, a nie jako o zbiorze odrębnych elementów. DKIS na potwierdzenie swojego stanowiska powołał się na stanowisko z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 marca 2013 r., wydanego w sprawie sygn. akt II FSK 1896/11).

Przekazanie rodzinnej firmy bez VAT

Dyrektor KIS wskazał, że dodatkowo należy poddać pod ocenę, czy w związku z przekazaniem ww. zespołu składników istnieje zamiar dalszego kontynuowania przez nabywcę działalności gospodarczej prowadzonej przez zbywcę przy pomocy tych składników, a także rzeczywistą możliwość kontynuowania tej działalności w oparciu o te składniki.

Ponieważ ze zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca zamierza przekazać w formie darowizny stację diagnostyczną wraz z nieruchomościami i urządzeniami diagnostycznymi w formie kompletnego przedsiębiorstwa zdatnego do prowadzenia działalności, zaś Córka Wnioskodawcy deklaruje wolę kontynuowania tej działalność w takim samym zakresie jak wcześniej, a umowę darowizny można traktować jako transakcję zbycia na gruncie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, DKIS potwierdził, że nie będzie ona podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Family Office, fundacja rodzinna i planowanie sukcesji

O tym w jaki sposób przekazać firmę, jej składniki i majątek warto decydować z pełną świadomością konsekwencji podatkowych i prawnych. Dobranie odpowiednich narzędzi sukcesji w zależności od celów nestora, jego dzieci a także ich indywidualnych uwarunkowań czy struktury przekazywanego przedsiębiorstwa jest elementem strategicznego planowania w ramach tzw. Family Office. Świadome podejście do tematu sukcesji znacznie zwiększa szanse przedsiębiorstwa na przetrwanie i tym samym na zabezpieczenie rodziny na kolejne pokolenia. Według badań prowadzonych na Uniwersytecie Connecticut w roku 2009, 47,7 % firm rodzinnych upada na skutek śmierci założyciela, zaś 29,8% - nieoczekiwanej śmierci właściciela. Jeśli ta zmiana miała charakter uporządkowany to odsetek niepowodzeń spada do 16,4%. Jeśli natomiast właściciel sam odszedł na emeryturę, przekazując stery w firmie za swojego życia, ale sprawując dalej kontrolę właścicielską, tu odsetek spada do 6,1%.