Osoby, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, ale nie pozostają w związku małżeńskim – muszą uważać na dokonywane pomiędzy sobą transakcje pieniężne. W myśl przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn – nie stanowią bowiem rodziny, ani tym bardziej – nie są zaliczane do zerowej grupy podatkowej, która może skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
- Do jakiej wysokości, darowizna jest wolna od podatku i do której grupy podatkowej zaliczają się osoby żyjące w związkach partnerskich?
- Czy osoby żyjące w związkach partnerskich mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn?
- Na co powinny uważać osoby żyjące w związkach partnerskich, aby nie narazić się na opodatkowanie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku?
Do jakiej wysokości, darowizna jest wolna od podatku i do której grupy podatkowej zaliczają się osoby żyjące w związkach partnerskich?
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, nie podlega nabycie własności rzeczy i praw majątkowych (w tym m.in. środków pieniężnych) o wartości nieprzekraczającej:
36 120 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. I grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: małżonka, wstępnych (czyli rodziców, dziadków lub pradziadków), zstępnych (czyli dzieci, wnuków lub prawnuków), ojczyma, macochy, teściowej, teścia, rodzeństwa, pasierba, pasierbicy, zięcia lub synowej,
27 090 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. II grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: wuja, ciotki, bratanka, siostrzenicy, przybranych dziadków lub pradziadków, przybranego teścia, przybranej teściowej, szwagra, szwagierki, bratowej lub ich małżonków albo dziadków lub pradziadków męża lub żony,
5 733 zł – jeżeli darowizna została przekazana w ramach tzw. III grupy podatkowej, tj. otrzymało się ją od: jakiejkolwiek innej osoby, niż wyżej wymienione (również od osoby całkowicie obcej).
W myśl przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, za małżonków, a nawet jakichkolwiek członków rodziny – nie są zatem uznawane osoby żyjące w związkach partnerskich, tj. prowadzące wspólnie gospodarstwo domowe, ale niepozostające w związku małżeńskim. Kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn, która będzie miała zastosowanie w ich przypadku, stanowi więc kwota przewidziana dla III grupy podatkowej, tj. 5 733 zł. Powyżej tej kwoty – muszą oni liczyć się z obowiązkiem uiszczenia podatku od nadwyżki ponad kwotę wolną, według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej, tj.:
w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 12%,
w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 1 420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a
w przypadku, gdy kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 3 313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Czy osoby żyjące w związkach partnerskich mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn?
W przypadku darowizny przekazanej w ramach tzw. zerowej grupy podatkowej, do której zalicza się – najbliższą (w ocenie ustawodawcy) rodzinę – tj.:
małżonka,
wstępnych – czyli rodziców, dziadków i pradziadków,
zstępnych – czyli dzieci, wnuków i prawnuków,
ojczyma i macochę,
rodzeństwo oraz
pasierba i pasierbicę,
– darowizna taka (jednorazowa lub kilka darowizn, nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok), przekraczająca kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej, tj. 36 120 zł – może zostać zwolniona z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, jeżeli spełnione zostaną dwa warunki formalne.
W celu skorzystania ze zwolnienia, należy:
w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania ostatniej (lub jedynej) darowizny (w tym przypadku – od wejścia w posiadanie otrzymanych w darowiźnie środków pieniężnych), której wartość doliczona do wartości darowizn nabytych dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok, przekracza kwotę 36 120 zł – zgłosić otrzymanie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2) oraz
udokumentować otrzymane pieniądze dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, inny rachunek nabywcy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.
Osoby żyjące w związkach partnerskich – podobnie jak w przypadku kwoty wolnej od podatku – i tym razem, są w gorszej sytuacji niż małżonkowie, ponieważ z ww. zwolnienia dla najbliższej rodziny nie skorzystają.
Na co powinny uważać osoby żyjące w związkach partnerskich, aby nie narazić się na opodatkowanie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku?
Skoro osoby żyjące w związkach partnerskich, kwalifikują się do III grupy podatkowej – wszystkie transakcje pieniężne pomiędzy partnerami, przewyższające kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn tj. 5 733 zł – mogą zostać uznane przez fiskus za darowizny, jeżeli partnerzy nie będą dysponować dowodami, że kwoty te, były przekazywane na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego.
Istotne jest przy tym, że limit 5 733 zł, nie dotyczy tylko pojedynczej transakcji, ale wszystkich transakcji pomiędzy partnerami (w takim samym układzie darczyńca-obdarowany) z okresu 5 lat poprzedzających rok ostatniej transakcji oraz za rok, w którym miała miejsca owa ostatnia transakcja, do dnia w którym ona nastąpiła. Jeżeli zatem, dla przykładu: partner regularnie przekazuje partnerce (lub partnerowi) jakieś sumy pieniężne i partnerzy nie dysponują dowodami, iż kwotami tymi gospodarują „ze wspólnego portfela”, na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego – w przypadku przekroczenia ww. progu – muszą liczyć się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. W podobnej sprawie, orzekał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10.10.2013 r., w sprawie o sygn. akt II FSK 2770/11, w którym stwierdził, iż – gołosłowne wyjaśnienia skarżących, jakoby prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, niepoparte żadnymi dowodami – nie są, w takiej sytuacji wystarczające, żeby stwierdzić, że transakcje pieniężne nie miały charakteru darowizn. Jedyną szansą na wybrnięcie z takiej sytuacji, jest zatem dysponowanie przez partnerów, konkretnymi dowodami (np. paragonami czy fakturami), potwierdzającymi na co były wydatkowane poszczególne, przekazywane między nimi kwoty. Jak stwierdził dalej NSA w ww. wyroku – w takich przypadkach, ciężar dowodu spoczywa bowiem także na podatnikach, gdyż organy podatkowe przy braku współpracy podatników, nie mają możliwości udokumentowania danych okoliczności.
Osoby żyjące w związkach partnerskich, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, powinny zatem bardzo skrupulatnie ewidencjonować wszystkie transakcje pieniężne, jakich pomiędzy sobą dokonują i gromadzić dowody na wykazanie, iż kwoty te, były wydatkowane na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego. W przeciwnym wypadku – jeżeli suma transakcji, w okresie 5 lat poprzedzających datę ostatniego przekazania pieniędzy, przekroczy 5 733 zł – muszą liczyć się z koniecznością zapłaty podatku od nadwyżki ponad kwotę wolną, według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej.
Jeżeli natomiast tego podatku nie uiszczą – w toku kontroli skarbowej, grozi im obciążenie sankcyjną, 20-procentową stawką podatku, która znacznie przewyższa kwotę, jaką musieliby zapłacić, gdyby zapłacili podatek według skali przewidzianej dla III grupy podatkowej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 596)