Darowizna pieniężna od najbliższej rodziny – jeżeli popełnisz ten błąd, nie skorzystasz ze zwolnienia z podatku

• Do jakiej wysokości, darowizna od najbliższej rodziny, jest wolna od podatku, bez konieczności zgłaszania jej do urzędu skarbowego?
• Co należy zrobić, aby darowizna środków pieniężnych od najbliższej rodziny, była zwolniona z opodatkowania bez ograniczenia kwotowego?
• Jakich błędów należy unikać, aby darowizna od najbliższej rodziny nie została opodatkowana? 

Do jakiej wysokości, darowizna od najbliższej rodziny, jest wolna od podatku, bez konieczności zgłaszania jej do urzędu skarbowego?

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – nabycie własności rzeczy i praw majątkowych (w tym m.in. środków pieniężnych) o wartości nieprzekraczającej 36 120 zł od osoby z rodziny (w ramach tzw. I grupy podatkowej), tj. od:

• małżonka,

• wstępnych – czyli rodziców, dziadków lub pradziadków (również tych przysposabiających, a w odniesieniu do osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),

• zstępnych – czyli dzieci, wnuków lub prawnuków (również tych przysposobionych i ich zstępnych, a w odniesieniu do osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),

• ojczyma lub macochy,

• teściowej lub teścia,

• rodzeństwa, 

• pasierba lub pasierbicy oraz

• zięcia lub synowej

- nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Istotne jest przy tym, że, aby mieścić się w kwocie wolnej od podatku – ww. kwota 36 120 zł, nie może zostać przekroczona po zsumowaniu wszystkich darowizn od danej osoby, otrzymanych w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie (do dnia otrzymania ostatniej darowizny) oraz w ciągu 5 lat poprzedzających ten rok. 

W przypadku otrzymania darowizny od osoby z nieco dalszej rodziny (w ramach tzw. II grupy podatkowej), tj. od:

• wuja lub ciotki, 

• bratanka lub siostrzenicy,

• przybranych dziadków lub pradziadków,

• przybranego teścia lub przybranej teściowej, 

• szwagra, szwagierki lub bratowej lub ich małżonków oraz

• dziadków lub pradziadków męża lub żony

- kwota wolna od podatku jest niższa i wynosi 27 090 zł.

Jeżeli natomiast darowiznę otrzyma się od jakiejkolwiek innej osoby, niż wyżej wymienione (również od osoby całkowicie obcej) – kwota wolna od podatku od spadków i darowizn, opiewa na 5 733 zł.

W obu powyższych przypadkach, należy oczywiście – analogicznie jak w przypadku I grupy podatkowej – zsumować wszystkie darowizny otrzymane od danej osoby w ciągu ostatnich 5 lat i w roku, w którym otrzymało się ostatnią darowiznę, do dnia jej otrzymania. 

W przypadku nieprzekroczenia ww. kwot – nie jest konieczne dokonywanie żadnego zgłoszenia do urzędu skarbowego, aby darowizna nie była opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. 

Wskazane kwoty wolne od podatku, uległy znacznemu podwyższeniu od dnia 1 lipca 2023 r.¹, wcześniej wynosiły one bowiem odpowiednio:

1. 9 637 zł – w przypadku I grupy podatkowej,

2. 7 276 zł – w przypadku II grupy podatkowej i

3. 4 902 zł – w przypadku III grupy podatkowej.

Co należy zrobić, aby darowizna środków pieniężnych od najbliższej rodziny, była zwolniona z opodatkowania bez ograniczenia kwotowego?

W przypadku, gdy wysokość darowizny (jednorazowej lub kilku darowizn, nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok) przekracza kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej, tj. 36 120 zł i darowizna ta, została przekazana w ramach tzw. zerowej grupy podatkowej tj. otrzymało się ją od osoby z najbliższej rodziny, tj. od:

• małżonka, 

• wstępnych – czyli rodziców, dziadków lub pradziadków (również tych przysposabiających, a w odniesieniu do osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),

• zstępnych – czyli dzieci, wnuków lub prawnuków (również tych przysposobionych i ich zstępnych, a w odniesieniu do osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),

• ojczyma lub macochy,

• rodzeństwa albo

• pasierba lub pasierbicy,

można skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, jeżeli spełni się dwa warunki formalne. 

W celu skorzystania ze zwolnienia, należy:

1. w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania ostatniej (lub jedynej) darowizny (w tym przypadku – od wejścia w posiadanie otrzymanych w darowiźnie środków pieniężnych), której wartość doliczona do wartości darowizn nabytych dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok, przekracza kwotę 36 120 zł – zgłosić otrzymanie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2) oraz

2. udokumentować otrzymane pieniądze dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, inny rachunek nabywcy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.

Obowiązek zgłoszenia otrzymanej darowizny do urzędu skarbowego, nie powstaje jedynie w przypadku, gdyby nabycie darowizny nastąpiło na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli darczyńcy. Jeżeli zatem, pieniądze zostałyby przekazane na podstawie umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego – aby skorzystać ze zwolnienia – nie ma konieczności zgłaszania tejże transakcji do urzędu skarbowego. 

Warto również zwrócić uwagę, że tzw. zerowa grupa podatkowa, która może skorzystać ze zwolnienia od podatku od darowizny bez ograniczenia kwotowego, różni się od I grupy podatkowej, ponieważ nie należą do niej teściowie, zięć i synowa. W przypadku zatem otrzymania darowizny od ww. osób, której wartość przekraczałaby kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej (tj. 36 120 zł) – nie będzie można skorzystać z omawianego zwolnienia podatkowego dla najbliższej rodziny i darowizna taka będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. 

Jakich błędów należy unikać, aby darowizna od najbliższej rodziny nie została opodatkowana? 

Pomimo, że ustawa o podatku od spadków i darowizn, przewiduje zwolnienie podatkowe od darowizn otrzymanych w ramach zerowej grupy podatkowej (tj. od ściśle określonych osób z najbliższej rodziny), bez ich ograniczenia kwotowego – w bardzo łatwy sposób, można doprowadzić do tego, że darowizna taka będzie podlegać opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Wystarczy niespełnienie któregokolwiek z dwóch warunków formalnych zwolnienia, tj.:

1. niezgłoszenie lub nieterminowe zgłoszenie otrzymania darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego bądź

2. nieudokumentowanie otrzymania pieniędzy przekazanych w ramach darowizny dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, inny rachunek nabywcy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Zwłaszcza drugi z powyższych warunków, bywa nierzadko źle interpretowany przez podatników, którzy przekazując lub przyjmując darowiznę środków pieniężnych w niewłaściwej formie, narażają się na obciążenie jej obowiązkiem podatkowym. 

Przede wszystkim – zwolnieniu nie będzie, rzecz jasna, podlegać darowizna środków pieniężnych przykazanych „z ręki do ręki”. Jest jednak jeszcze jeden przypadek, w którym będzie trzeba zapłacić podatek, pomimo, iż może wydawać się, że dopełniło się wszystkich wymogów formalnych. Mowa o sytuacji, w której obdarowany otrzymuje pieniądze od darczyńcy w gotówce i – nawet natychmiast i w obecności darczyńcy – samodzielnie wpłaca je w na swój rachunek płatniczy lub inny rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. W takim przypadku, pomimo zgłoszenia otrzymania darowizny do urzędu skarbowego, z zachowaniem ustawowego terminu – zostanie ona opodatkowana na zasadach określonych dla I grupy podatkowej, gdyż organy podatkowe uznają, iż nie został spełniony drugi z kumulatywnych wymogów formalnych. Potwierdza to orzecznictwo sądów administracyjnych oraz liczne interpretacje dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej². 

W wyroku z dnia z dnia 28.11.2023 r. o sygn. akt III FSK 3172/21, NSA stwierdził, iż – „Samodzielnie wpłacając kwotę pieniężną otrzymaną tytułem darowizny, skarżąca nie wypełniła warunków ustawowych prawa do zwolnienia, o jakim mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.”. Podobnie orzekł WSA w Krakowie w wyroku z 14.11.2023 r. o sygn. akt I SA/Kr 875/23, argumentując iż – „W świetle ustawy ze zwolnienia mogą skorzystać podatnicy jeśli "udokumentują ich (tj. pieniędzy) otrzymanie dowodem przekazania na rachunek (...)". Nie można zaś mówić o "udokumentowaniu otrzymania" gdy wpłaty na swój rachunek dokonuje sam obdarowany. Wpłata na rachunek bankowy nie "dokumentuje" otrzymania pieniędzy od matki. Nie ma przy tym znaczenia, czy podatnik za pomocą dowodów jest w stanie wykazać to, że wpłacane przez niego środki pochodziły od darczyńcy.”

Jeżeli zatem, chcemy skorzystać ze zwolnienia podatkowego od podatku od spadków i darowizn, w związku z darowizną pieniężną otrzymaną od męża lub żony, matki, ojca, babci, dziadka, dziecka, wnuka lub innych członków rodziny, zaliczających się do zerowej grupy podatkowej – nigdy nie przekazujmy pieniędzy „z ręki do ręki” i zadbajmy o to, żeby na nasz rachunek bankowy, pieniądze wpłynęły z konta darczyńcy lub zostały na niego osobiście, przez darczyńcę, wpłacone. Jeżeli to my – jako obdarowani – dokonamy wpłaty w banku (nawet w obecności darczyńcy) – możemy zapomnieć o zwolnieniu i musimy liczyć się z koniecznością zapłaty podatku. Organy podatkowe, są w tym zakresie bezlitosne. 

¹ Ustawą z dnia 26.05.2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1059)

² zob. pismo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 10.10.2023 r., nr 0111-KDIB2-3.4015.168.2023.2.MD, pismo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 3.11.2023 r., nr 0111-KDIB2-3.4015.184.2023.3.JKU

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 596)