Darowizna gotówkowa w rodzinie a zwolnienie podatkowe
W piśmie do Minister Finansów Magdaleny Rzeczkowskiej Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwraca uwagę na problem tzw. darowizn gotówkowych. Do Biura RPO docierają bowiem sygnały o wątpliwościach interpretacyjnych dotyczących przepisów regulujących instytucję zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych z tytułu dokonanej darowizny. „Praktyka pokazuje, że regulacja prawna w tym zakresie jest niejasna i stanowi częste źródło sporów podatników z fiskusem” – pisze rzecznik.
RPO przypomina, iż na podstawie ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, pod określonymi warunkami. „Po pierwsze, podatnik zobowiązany jest zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Po drugie, w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9637 złotych, należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych dowodem przekazania ich na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym” – czytamy w piśmie do MF.
Czy konieczny przelew?
Zdaniem RPO wątpliwości wzbudza zwrot „dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.
„Nie wiadomo bowiem, czy konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwa jest wypłata środków gotówką, a następnie wpłata ich na rachunek nabywcy. W sytuacji zaś przekazania środków gotówką powstaje kolejne pytanie, kto powinien dokonać takiej wpłaty pieniędzy, czy może to zrobić sam obdarowany, czy też musi jej dokonać wyłącznie darczyńca?” – podkreśla RPO.
Jak przykład w piśmie przytoczona została sprawa podatnika, który otrzymał darowiznę od swojej 94-letniej babci. Babcia, będąc osobą w podeszłym wieku i zamieszkującą na wsi, nie posiadała rachunku bankowego i nie posługiwała się bankowością internetową. We wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej podatnik wskazał na fakt zawarcia pisemnej umowy darowizny środków w kwocie 20.000 złotych, zgodnie z którą pieniądze zostaną przekazane obdarowanemu wnuczkowi w gotówce, który następnie wpłaci je na swój rachunek bankowy. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, iż w przedmiotowej sprawie nie zostały spełnione warunki uprawniające do zwolnienia w podatku od spadków i darowizn dla osób najbliższych. Zdaniem organu środki pieniężne nie mogą zostać przekazane w formie gotówki ( „z ręki do ręki”), a następnie wpłacone na rachunek bankowy przez obdarowanego podatnika.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na orzeczenie sądu administracyjnego, które zapadło w podobnym stanie faktycznym. Wówczas sąd uznał iż użyty przez ustawodawcę zwrot "udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy" należy rozumieć jako obowiązek wykazania, że doszło do transferu środków pieniężnych z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Drugorzędne znaczenie ma tu sposób dokonania tego transferu, dopuszczalna jest także wpłata środków otrzymanych w gotówce przez obdarowanego na własny rachunek.
Nieprecyzyjne przepisy
W ocenie rzecznika przepisy podatkowe powinny być na tyle precyzyjnie formułowane, aby podatnik wiedział, w jakich przypadkach ma prawo do skorzystania ze zwolnienia dla osób najbliższych z tytułu otrzymanej darowizny. Tego rodzaju sprawy zaś nie powinny w zasadzie trafiać na wokandę sądów administracyjnych z uwagi na ich powszechny, życiowy charakter.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Minister Finansów z prośbą o ocenę problemu i zajęcie stanowiska w przedstawionej sprawie. „W szczególności proszę o rozważenie podjęcia prac legislacyjnych, mających na celu doprecyzowanie treści wskazanej regulacji lub też podjęcie stosownych działań zmierzających do ujednolicenia wykładni obowiązujących przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnej z korzystnym dla obywateli orzecznictwem sądów administracyjnych” – wnioskuje RPO.