Dla kogo zachowek?
Prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom zmarłego, którzy dziedziczyliby po nim zgodnie z ustawą, a nie zostali przez niego uwzględnienie w testamencie. W pierwszej kolejności z roszczeniem o zachowek wystąpić mogą dzieci i małżonek. Przy czym dzieci urodzone w związku małżeńskim oraz poza nim traktowane są na równi. Natomiast rodzice będą mogli ubiegać się o należną im część zachowku dopiero wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawi zstępnych. W takim przypadku nabędą spadek razem z małżonkiem zmarłego.
Uprawnienie w postaci zachowku nie przysługuje innym ustawowym spadkobiercom. A więc z takim roszczeniem nie będzie mógł wystąpić brat, dziadek czy pasierb zmarłego. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyje chwili otwarcia spadku. Wtedy roszczenie o zachowek przechodzi na jego zstępnych, a więc na wnuki spadkodawcy.
Zobacz także: Czym jest zachowek
Pozbawienie prawa do zachowku
Roszczenie o zachowek nie będzie przysługiwać małżonkowi wobec którego została orzeczona separacja. Ponadto wyłączenie od dziedziczenia nastąpi na skutek orzeczenia sądu. Może tego żądać każdy pozostały spadkobierca ustawowy, wówczas gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy drugiego małżonka, a żądanie to było uzasadnione.
Pozbawione prawa do zachowku będą także osoby wydziedziczone. Aby wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca musi w sporządzonym przez siebie testamencie wyjaśnić przyczyny takiej decyzji oraz konkretnie wskazać osoby, których będzie to dotyczyć.
Istnieje zamknięty katalog przyczyn, na które może powołać się testator, wydziedziczając daną osobę. Są to:
- uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy, będące zarazem sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
- dopuszczenie się względem spadkodawcy lub osoby mu najbliższej umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Zobacz także: Wydziedziczenie
Wysokość zachowku
Zachowek w wysokości dwóch trzecich udziału, który przypadłby spadkobiercy gdyby dziedziczył zgodnie z ustawą otrzymają małoletni oraz osoby trwale niezdolne do pracy. Pozostałym przypadnie połowa tego co gwarantuje im ustawa.
Spadkodawca cały swój majątek przepisał konkubinie, pomijając dwoje małoletnich dzieci oraz żonę. Zgodnie z ustawą pozostały przy życiu małżonek i dzieci dziedziczą w równych częściach. A więc, gdyby zmarły nie zostawił testamentu, każdemu z nich przypadłby udział w wysokości równej 1/3 spadku.
Dlatego wysokość zachowku przysługującego małżonkowi wyniesie połowę z 1/3 spadku, natomiast każde małoletnie dziecko otrzyma zachowek w wysokości 2/3 z 1/3 całego spadku.
Aby ustalić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczania zachowku, należy uwzględnić nawet spadkobierców niegodnych oraz tych, którzy odrzucili spadek. Nie uwzględnia się natomiast spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Wyliczając wysokość należnego konkretnej osobie zachowku, nie uwzględnia się zapisów i poleceń, a dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę. Nie dotyczy to jedynie:
- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych,
- darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku. Wyłączenie to dotyczy jednak tylko sytuacji, w której darowizny dokonano na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku.
- darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Darowizna mieszkania a prawo do zachowku
W przypadku, gdy osoba uprawniona do zachowku otrzymała za życia spadkodawcy darowiznę na przykład mieszkania, wysokość należnego jej zachowku będzie niższa o wartość ofiarowanego przedmiotu. Dopiero tak obliczona kwota może być podstawą roszczenia w stosunku do osoby, która uzyskała przysporzenie majątkowe kosztem pozostałych spadkobierców. Co ważne wartość darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny ( na przykład wnuk) na poczet należnego mu zachowku dolicza się także darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego ( rodzica)