Zatrudnienie niepełnosprawnych - formy wsparcia

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami

Według danych GUS za III kwartał 2018 r (Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski – aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej) współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosi 30,2% a wskaźnik zatrudnienia 28,2%. Dla porównania, współczynnik aktywności zawodowej Osób Niepełnosprawnych na koniec roku 2015 wynosił 26,8 % a na koniec 2017 roku 27,7 %. Te dane pokazują poprawę, ale nadal widać znaczne różnice między wskaźnikami dotyczącymi Osób Niepełnosprawnych, a tymi mierzącymi aktywność zawodową osób sprawnych. Dlatego podejmowane będą przez Rząd oraz PFRON istotne działania na rzecz poprawy sytuacji Osób Niepełnosprawnych na rynku pracy.

Dla osób z niepełnosprawnością, praca zawodowa jest nie tylko źródłem dochodów, ale również formą terapii i rehabilitacji zawodowej. Dzięki pracy, Osoba Niepełnosprawna staje się bardziej niezależna, jej poczucie własnej wartości wzrasta, a kontakty z innymi ludźmi stają się częstsze i lepsze. Dlatego ważne jest wspieranie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.

Osoby z niepełnoprawnością na rynku pracy

Każdy człowiek ma prawo wyboru ścieżki zawodowej. Tego prawa nie mogą być pozbawione osoby z niepełnosprawnością. Dlatego działania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, podjęte wspólnie z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zmierzają do udzielania wsparcia na wielu płaszczyznach budowania ścieżki kariery zawodowej, zaczynając od edukacji osób z niepełnosprawnością i dalej poprzez wspieranie w rozwoju zawodowym.

Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2019. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS.

Formy wsparcia niepełnosprawnych na rynku pracy

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy wspierane jest poprzez refundację wynagrodzeń (dopłata z PFRON do pensji zatrudnionej Osoby Niepełnosprawnej), dotacje dla pracodawców na utworzenie lub wyposażenie stanowiska pracy dla Osoby Niepełnosprawnej (wypłacane ze środków PFRON za pośrednictwem Powiatowych Urzędów Pracy) oraz refundacja składek na ubezpieczenie społeczne Osób Niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą i niepełnosprawnych rolników.

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością na chronionym rynku pracy wspierane jest poprzez dofinansowywanie tworzenia i późniejszej działalności Zakładów Aktywności Zawodowej (ze środków PFRON może być sfinansowane do 65% kosztów utworzenia i do 90% kosztów działalności ZAZ) oraz wspieranie działalności Zakładów Pracy Chronionej (refundacja wynagrodzeń zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych, możliwość uzyskania ulg we wpłatach na PFRON przez podmioty kupujące produkty lub usługi od ZPChR).

Refundacja wynagrodzeń

Według badań Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych osób z niepełnosprawnością jest najefektywniejszą formą wspierania zatrudnienia takich osób.

Wysokość refundacji przez PFRON wynagrodzenia dla Osoby Niepełnosprawnej zależy od jej stopnia niepełnosprawności i wynosi:

• 450 zł miesięcznie w przypadku osób z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu lekkim,
• 1125 zł w przypadku osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym
• 1800 zł w przypadku osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym.

W przypadku zatrudnienia osób o tak zwanych „schorzeniach specjalnych”, które szczególnie utrudniają osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy (choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, epilepsja oraz osoby niewidome), kwota dofinansowania może zostać zwiększona dodatkowo o 600 zł miesięcznie.

W latach 2015 – 2018 rosła zarówno liczba zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych których zatrudnienie było refundowane, jak i łączna kwota dofinansowań.

Zakłady Aktywności Zawodowej

Zakład Aktywności Zawodowej to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo jednostka tworzona w celu zatrudniania osób niepełnosprawnych. ZAZ-y mogą być tworzone przez gminy, powiaty oraz przez organizacje pozarządowe, których statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. Wniosek o utworzenie Zakładu Aktywności Zawodowej organizator składa do marszałka województwa, z którym również zawiera umowę o dofinansowanie ze środków PFRON kosztów utworzenia i działania zakładu. Aby otrzymać status Zakładu Aktywności Zawodowej, podmiot musi zatrudniać co najmniej 70% osób z niepełnosprawnościami, ze znacznym stopniem niepełnosprawności i osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, niepełnosprawność intelektualną lub chorobę psychiczną, przy czym zatrudnionych z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może być więcej niż 35% wszystkich pracowników. Budynki i pomieszczenia ZAZ muszą być dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością, a starosta powiatu musi wydać pozytywną opinię potwierdzającą celowość utworzenia ZAZ na danym terenie. Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu aktywności zawodowej, potwierdzającą spełnianie wszystkich warunków, wydaje wojewoda. Zakłady Aktywności Zawodowej otrzymują dotacje z PFRON na każdą zatrudnioną Osobę Niepełnosprawną. Od 1 stycznia 2019 kwota dofinansowania wzrosła z 18 500 do 22 000 zł na osobę rocznie. ZAZ-y sprzedają swoje produkty i usługi, a zarobione środki przeznaczają na swoją dalszą działalność. Najczęściej są to usługi porządkowe, gastronomia i catering, usługi pralnicze, mała poligrafia oraz rzemiosło artystyczne.

Zakłady Aktywności Zawodowej, zatrudniające Osoby Niepełnosprawne o najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, pozwalają swoim pracownikom na zdobycie doświadczenia zawodowego. Doświadczenie to może im później pomóc w zatrudnieniu na otwartym rynku pracy.

Liczba działających Zakładów Aktywności Zawodowej, liczba zatrudnionych osób oraz środki na działalność ZAZ rosną. Dane liczbowe dotyczące ZAZ w latach 2015 – 2018 przedstawia poniższa tabela:

Oznacza to że pomiędzy rokiem 2015 a 2018 powstało 16 nowych ZAZ, a zatrudnienie w Zakładach zwiększyło się o ponad 1000 osób (osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym i umiarkowanym).

W 2019 roku kwota środków przeznaczonych przez PFRON na Zakłady Aktywności Zawodowej wynosić będzie o 18 542 982 zł więcej. Suma środków to 107 184 000 zł.

Warsztaty Terapii Zawodowej

Warsztat jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówką stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Warsztat nie jest placówką samodzielną, ale stanowi część większej struktury organizacyjnej wyposażonej w osobowość prawną lub posiadającej zdolność do czynności prawnych. Warsztaty mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia lub przez inne podmioty.

Celem warsztatu jest aktywne wspomaganie procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych; stwarzanie osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwości rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Realizacji tych zamierzeń służy stosowanie technik terapii zajęciowej zmierzających do usamodzielnienia uczestników, poprzez wyposażenie ich w umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijania psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.

Uczestnikami warsztatów mogą być osoby posiadające prawnie potwierdzony status niepełnosprawności, niezdolne do podjęcia pracy. Osoby niepełnosprawne, przyjmowane do warsztatu po 1 stycznia 1998 r., muszą posiadać w swoim orzeczeniu wskazanie do uczestnictwa w terapii zajęciowej. Zgłoszenia osób niepełnosprawnych, które chcą uczestniczyć w warsztacie przyjmuje i zatwierdza jednostka zamierzająca utworzyć warsztat lub jednostka prowadząca warsztat, w uzgodnieniu z powiatowym centrum pomocy rodzinie.

Terapię prowadzoną w warsztacie realizuje się na podstawie indywidualnego programu rehabilitacji uczestnika, który zawiera informacje dotyczące osoby niepełnosprawnej, planowanych działań wobec uczestnika i spodziewanych efektów tych działań.

Koszty utworzenia, działalności i wynikające ze zwiększenia liczby uczestników warsztatu są współfinansowane ze środków PFRON, ze środków samorządu terytorialnego lub z innych źródeł.
Środki wykorzystane na działanie warsztatów terapii zajęciowej w latach 2015-2018

2015 r.

2016 r.

2017 r.

2018 r.

W 2019 roku kwota środków przeznaczonych przez PFRON na Warsztaty Terapii Zajęciowej wynosić będzie o 38 436 804 zł więcej. Suma środków to 491 899 236 zł.

Źródło: www.pfron.org.pl