Wprawdzie można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego, jednak tylko w określonych sytuacjach. Jakich?
- Na kim ciąży obowiązek alimentacyjny?
- Czy trzeba płacić alimenty na dorosłe dziecko?
- Co z rodzeństwem?
- Alimenty sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
Na kim ciąży obowiązek alimentacyjny?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.
Obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Przepisy określają kolejność obowiązku alimentacyjnego. Ma to bardzo istotne znaczenie w praktyce, ponieważ dopiero gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, powstaje obowiązek osoby zobowiązanej w dalszej kolejności. Tak jest też w sytuacji, gdy osoba zobowiązana w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych alimentów jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Warto jednak pamiętać, iż obowiązek alimentacyjny względem małżonka po rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa albo orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.
Co do zasady rodzice mają obowiązek alimentacyjny względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. W przypadku pozostałych krewnych przesłanką otrzymania alimentów jest niedostatek.
Wysokość alimentów powinna z jednej strony wynikać z potrzeb osoby uprawnionej np. dziecka, z drugiej zaś – z możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
W przypadku zmiany okoliczności można dążyć do zmiany wysokości zasądzonych alimentów.
Czy trzeba płacić alimenty na dorosłe dziecko?
Przepisy nie wskazują jednoznacznie granicy wiekowej, do której rodzice powinni płacić alimenty. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wyjątkiem jest tu sytuacja, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
To czy rzeczywiście można uznać, iż dziecko nie dokłada takich starań zależy od konkretnej sytuacji, którą zbada sąd.
"W praktyce mogą występować różnorodne stany faktyczne, mające wpływ na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli np. czas pobierania nauki wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy, gdy studiujący nie czyni należytych postępów w nauce, nie zdaje egzaminów i ze swej winy powtarza lata nauki w szkole lub na uczelni oraz nie kończy jej w okresie przewidzianym w programie, a ze względu na wiek i ogólne przygotowanie do pracy może ją podjąć, rodzice nie są obowiązani do alimentowania pełnoletniego dziecka"- uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r.
Co z rodzeństwem?
Obowiązek alimentacyjny rodzeństwa istnieje w ostatniej kolejności i można się od niego uchylić. Ma to miejsce w sytuacji, gdy alimenty są połączone z nadmiernym uszczerbkiem osoby zobowiązanej lub jej najbliższej rodziny.
Alimenty sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
Kolejny przepis, na podstawie którego możliwe jest uchylenie się od alimentów to art. 144 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zgodnie z nim zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Nie dotyczy to jednak obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.
Może być jednak stosowany w przypadku osób dorosłych. W orzecznictwie podkreśla się, iż przepis ten powinien być wykorzystywany wyjątkowo.
Przykładowo zasady współżycia społecznego mogą naruszać zachowania godzące w dobra osobiste, zdrowie czy życie członka rodziny
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; ost. zm. Dz.U. z 2022 r., poz. 2140)
Orzeczenia:
Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty (M. P. z 1988 r., nr 6, poz. 60)