Kto może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego?

Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
rozwiń więcej
Kto może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego? / ShutterStock

Wprawdzie można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego, jednak tylko w określonych sytuacjach. Jakich?

Na kim ciąży obowiązek alimentacyjny?

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. 

Obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Przepisy określają kolejność obowiązku alimentacyjnego. Ma to bardzo istotne znaczenie w praktyce, ponieważ dopiero gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, powstaje obowiązek osoby zobowiązanej w dalszej kolejności. Tak jest też w sytuacji, gdy osoba zobowiązana w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych alimentów jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Warto jednak pamiętać, iż obowiązek alimentacyjny względem małżonka po rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa albo orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

Co do zasady rodzice mają obowiązek alimentacyjny względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. W przypadku pozostałych krewnych przesłanką otrzymania alimentów jest niedostatek.

Wysokość alimentów powinna z jednej strony wynikać z potrzeb osoby uprawnionej np. dziecka, z drugiej zaś – z możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.

W przypadku zmiany okoliczności można dążyć do zmiany wysokości zasądzonych alimentów. 

Czy trzeba płacić alimenty na dorosłe dziecko?

Przepisy nie wskazują jednoznacznie granicy wiekowej, do której rodzice powinni płacić alimenty. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wyjątkiem jest tu sytuacja, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Ważne

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

To czy rzeczywiście można uznać, iż dziecko nie dokłada takich starań zależy od konkretnej sytuacji, którą zbada sąd.

Przykład

"W praktyce mogą występować różnorodne stany faktyczne, mające wpływ na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli np. czas pobierania nauki wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy, gdy studiujący nie czyni należytych postępów w nauce, nie zdaje egzaminów i ze swej winy powtarza lata nauki w szkole lub na uczelni oraz nie kończy jej w okresie przewidzianym w programie, a ze względu na wiek i ogólne przygotowanie do pracy może ją podjąć, rodzice nie są obowiązani do alimentowania pełnoletniego dziecka"- uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r.

Co z rodzeństwem?

Obowiązek alimentacyjny rodzeństwa istnieje w ostatniej kolejności i można się od niego uchylić. Ma to miejsce w sytuacji, gdy alimenty są połączone z nadmiernym uszczerbkiem osoby zobowiązanej lub jej najbliższej rodziny.

Alimenty sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Kolejny przepis, na podstawie którego możliwe jest uchylenie się od alimentów to art. 144 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

Zgodnie z nim zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Nie dotyczy to jednak obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.

Może być jednak stosowany w przypadku osób dorosłych. W orzecznictwie podkreśla się, iż przepis ten powinien być wykorzystywany wyjątkowo. 

Przykład

Przykładowo zasady współżycia społecznego mogą naruszać zachowania godzące w dobra osobiste, zdrowie czy życie członka rodziny

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; ost. zm. Dz.U. z 2022 r., poz. 2140)

Orzeczenia:

Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty (M. P. z 1988 r., nr 6, poz. 60)

 
Prawo
Wyrok Sądu i TK: Zamiast przeliczenia emerytury legalizacja jej obniżenia o 48 833,57 zł kapitału. Emerytka spóźniła się o 8 miesięcy [Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r.]
19 lis 2024

Pech emerytki polegał na tym, że nie wiedziała o tym jak poważne konsekwencje będzie miało opóźnienie przez nią przejścia na emeryturę (spóźniła się o 8 miesięcy). Pobierała od 2009 r. emeryturę wcześniejszą. Zamiast przejść na emeryturę powszechną (60 lat w 2012 r.) zrobiła to w 2013 r. W efekcie ma do dziś obniżoną wysokość tej emerytury o świadczenia wypłacone w czasie emerytury (tej wcześniejszej). Kilkanaście miesięcy pozbawiło jej istotnej części comiesięcznej emerytury (tej powszechnej). Podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o 48833,57 z

Sankcja kredytu darmowego: ważny wyrok TSUE w sprawie RRSO. Radca prawny wyjaśnia jakie ma znaczenie dla polskich konsumentów (kredytobiorców)
19 lis 2024

Czym jest sankcja kredytu darmowego i jakie znaczenie ma to orzeczenie dla kredytobiorców w Polsce? Rozmawiamy z Stanisławem Rachelskim, radcą prawnym, ekspertem w dziedzinie prawa finansowego i kredytowego, o wyroku TSUE w sprawie C-714/22. Wyrok ten dotyczy błędnego wskazania Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO) i jego konsekwencji dla konsumentów. 

80% dofinansowania na sprzęt rehabilitacyjny. Tyle mogą otrzymać osoby niepełnosprawne na zakup sprzętu rehabilitacyjnego
19 lis 2024

80 proc. dofinansowania na sprzęt rehabilitacyjny. Tyle mogą otrzymać osoby niepełnosprawne na zakup sprzętu rehabilitacyjnego. Jak skorzystać z dofinansowania? Komu przysługuje dofinansowanie do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego? Co powinien zawierać wniosek?

Aspekty prawne biometrii. Komentarz ekspercki
19 lis 2024

Aspekty prawne biometrii. Komentarz ekspercki. Dane biometryczne stanowią głęboką ingerencję w prywatność, a ich przetwarzanie może stanowić poważne zagrożenie dla podstawowych praw osób, których dane dotyczą. Kiedy można je przetwarzać?

VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa „(Nie)bezpieczne podatki”
19 lis 2024

VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa  „(Nie)bezpieczne podatki” odbędzie się już 7 grudnia 2024 r. Wydarzenie organizuje Koło Naukowe Prawo Podatkowego TBSP UJ.

Legalizacja marihuany w Polsce. Jest już projekt ustawy, teraz wszystko „w rękach” Premiera
19 lis 2024

Aktualnie, w Polsce, posiadanie jakichkolwiek ilości konopi innych niż włókniste (z wyjątkiem tzw. marihuany medycznej) – jest zabronione i stanowi przestępstwo zagrożone karą do nawet 10 lat pozbawienia wolności. Stan ten, może jednak ulec zmianie, w związku z petycją obywatelską, przewidującą dekryminalizację posiadania marihuany na własny użytek, która w dniu 7 listopada br., została skierowana przez sejmową Komisję do Spraw Petycji do rozpatrzenia przez Premiera. 

W tym roku można wystąpić o zwolnienie ze składek w grudniu. Ponad 525 tys. wniosków o wakacje składkowe
19 lis 2024

Wakacje składkowe cieszą się olbrzymią popularnością. Od 1 do 18 listopada zostało złożonych do ZUS 525,4 tys. wniosków o tę formę wsparcia. Przedsiębiorcy, którzy planują skorzystać ze zwolnienia ze składek w tym roku, powinni złożyć wnioski do końca listopada.

Ten QUIZ z logiki sprawdzi czy myślisz strategicznie. Nie będzie zbyt trudno. 6/9 to będzie mistrzostwo
19 lis 2024
Ten quiz sprawdzi nie tyle Waszą wiedzę, co logiczne myślenie. Nad pytaniami trzeba się nieco zastanowić, wykazać się odrobiną sprytu i wydedukować, jaka odpowiedź jest tą prawidłową. Pytania nie są zbyt trudne, ale nad niektórymi trzeba się zastanowić przez dłuższą chwilę. Komplet punktów zdobędą prawdziwi stratedzy logicznego myślenia.
Edukacja zdrowotna w szkołach od 1 września 2025 r. Dla kogo? Kto może prowadzić ten przedmiot?
18 lis 2024

Edukacja zdrowotna w szkołach od 1 września 2025 r. Dla kogo? Kto może prowadzić ten przedmiot? Komisje sejmowe we wtorek rozpatrzą informacje nt. przygotowania podstawy programowej i harmonogramu prac.

Obniżenie minimalnej składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców w 2025 r. Autopoprawka Ministerstwa Zdrowia. Trzy projekty w Sejmie
18 lis 2024

Obniżenie minimalnej składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców w 2025 r. Autopoprawka Ministerstwa Zdrowia dotycząca podstawy wyliczania oraz opłacania składki zdrowotnej. Trzy projekty w Sejmie

pokaż więcej
Proszę czekać...