RPO o braku możliwości reagowania na zmiany wywołane koronawirusem
Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na problemy rodziców dotyczące alimentów oraz kontaktów z dzieckiem.
W ocenie rzecznika sfera stosunków rodzinnych regulowanych przez orzeczenia sądów powszechnych, a zwłaszcza kwestii alimentów i kontaktów z dzieckiem jest szczególnie wrażliwa.
Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!
„Obecnie, w związku z zasadniczym wzrostem liczby zakażeń, znacznie poważniejszych w skali i skutkach, wskazane przeze mnie kwestie alimentów i kontaktów są jeszcze bardziej istotne. Jak wynika z doniesień medialnych, kolejne sądy podejmują decyzje o zdjęciu w najbliższym okresie spraw z wokand. Stan taki może się rozszerzyć i przedłużyć; jak przyznała w mediach Wiceminister Sprawiedliwości, dr Anna Dalkowska, na razie nie jest rozważane odgórne „zamknięcie” sądów, ale ocena ta może się zmienić, w związku z dużą dynamiką sytuacji epidemicznej. Obowiązujące podczas pierwszej fali epidemii przepisy dot. katalogu spraw pilnych, rozpoznawanych przez sądy powszechne w stanie epidemii, utraciły tymczasem moc prawną i nie zostały zastąpione innymi rozwiązaniami” – czytamy w piśmie RPO kierowanym do Ministra Sprawiedliwości.
Zdaniem RPO jeśli rodzic płaci alimenty, a jego możliwości zarobkowania zmniejszyły się lub znikły, to nie może zwrócić się do sądu o zmniejszenie wysokości alimentów na dziecko.
Rzecznik postuluje, aby w ewentualnie przygotowywanych na czas „zamknięcia” sądów przepisach katalog spraw pilnych zawierał sprawy dotyczące realizacji oraz wysokości obowiązku alimentacyjnego oraz sprawy wykonywania orzeczonych sądownie bądź ugodą kontaktów między dzieckiem a członkiem rodziny.
Problem istnieje również wtedy, gdy rodzic boryka się ze zwiększonymi potrzebami dziecka w czasie pandemii.
Nadal aktualnym – zdaniem RPO - pozostaje postulat szybkiego wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji tablic alimentacyjnych. „Rozwiązanie takie – właśnie w sytuacji epidemii czy innej klęski żywiołowej– pozwoliłoby na szybką reakcję właściwego ministra i zmianę wysokości podstawowych alimentów w skali kraju drogą zmiany rozporządzenia (bądź załącznika do rozporządzenia)” – pisze rzecznik.
Czy można zmienić wysokość alimentów z powodu koronawirusa?
Co do zasady obniżenie alimentów, gdy rodzic traci pracę lub zmniejszają się jego dochody w związku z pandemią jest możliwe. Podobnie jest w sytuacji, gdy zwiększeniu ulegają potrzeby dziecka. Należy jednak pamiętać, iż zmiana nie odbywa się„automatycznie”. Należy spełnić określone przepisami przesłanki. Ponadto, każda sprawa oceniana jest przez sąd indywidualnie.
Kiedy można żądać obniżenia alimentów?
Wysokość alimentów powinna zależeć od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (dziecka) oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (rodzica). Stanowi o tym art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako: k.r.o.).
Zgodnie zaś z art. 38 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
W orzecznictwie często podkreśla się, iż zmiana ta powinna być istotna.
„Materialnoprawną podstawę do zmiany orzeczenia alimentacyjnego stanowi art. 138 k.r.o., zgodnie z którym "W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego." Przez "zmianę stosunków" należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych. Zatem nie każda zmiana w życiu obowiązanego czy uprawnionego do alimentów będzie podstawą do zmiany orzeczenie alimentacyjnego, w szczególności jeśli nie mają charakteru trwałego, zasadniczego, i nie wyczerpują przesłanek, które w istotny sposób wpływają na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego" (Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 października 2019 r., sygn. VI RCa 163/19).
W wyroku z dnia 18 września 2019 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie stwierdził, iż zmianą stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o. jest każda zmiana stosunków zarówno po stronie zobowiązanego, jak i uprawnionego. „Taką zmianą może być zwiększenie lub zmniejszenie potrzeb uprawnionego, ale też zwiększenie lub zmniejszenie możliwości zarobkowych zobowiązanego. Do zmiany sytuacji majątkowej dochodzi także w przypadku zmiany dochodów stron, przesunięć w ich majątku; zwiększenia się, bądź zmniejszenia koniecznych wydatków i kosztów utrzymania; uzyskania nowych możliwości zarobkowania, bądź też w przypadku utraty dotychczasowych a także w przypadku zwiększenia się, bądź zmniejszenia liczby osób pozostających na ich utrzymaniu. Te przesłanki wyznaczają zakres obowiązku alimentacyjnego, muszą więc zostać ustalone w postępowaniu o zmianę wysokości alimentów. Reasumując - bez ustalenia aktualnych potrzeb powoda i możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego nie byłoby możliwe stwierdzenie, czy doszło do istotnej zmiany stosunków, uzasadniającej zmianę orzeczenia w przedmiocie alimentów. Przedmiotem badania jest zawsze okres od ostatniego wyroku, ugody, bądź umowy ustalającej wysokość alimentów” - uznał sąd.
Co warto wiedzieć o obniżeniu alimentów?
1. Ne jest możliwe samowolne obniżenie wysokości płaconych świadczeń.
2. Pozew o obniżenie alimentów składa się w sądzie rejonowym według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
3. W pozwie można wnosić o zabezpieczenie, przykładowo o to, by obniżenie alimentów nastąpiło od dnia złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Polecamy serwis: Alimenty