Sądowe ustalenie ojcostwa dziecka może dotyczyć tylko sytuacji, gdy:
- dane dziecko nie jest objęte domniemaniem pochodzenia od męża matki;
- domniemanie pochodzenia od męża matki zostało obalone;
- nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo doszło do ustalenia bezskuteczności uznania.
Oznacza to, że ustalenie ojcostwa na drodze sądowej może dotyczyć tylko dziecka, które nie narodziło się w małżeństwie (albo narodziło lecz domniemanie pochodzenia od męża matki zostało obalone) i które nie zostało uznane przez ojca lub doszło do ustalenie bezskuteczności tego uznania.
Kto może starać się o sądowe ustalenie ojcostwa?
Jak wynika z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko (przez przedstawiciela ustawowego), jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. W przypadku gdy dziecko osiągnie pełnoletność, ustalenia ojcostwa na drodze sądowej może zażądać tylko ono (już samodzielnie), jednak nie później niż po upływie 3 lat od jej osiągnięcia. Z kolei po śmierci dziecka, ustalenia ojcostwa nie może zażądać ani matka ani ojciec.
Z powództwem o ustalenie ojcostwa może wystąpić także prokurator jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Dziecko lub matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu – jeżeli ten nie żyje to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Domniemany ojciec wnosi pozew o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.
Jeżeli w trakcie trwania postępowania sądowego o ustalenie ojcostwa, w którym powodem było dziecko, to dziecko umrze to ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
Pozew wnosi się do sądu rejonowego.
Domniemanie
Bardzo ważną rolę w trakcie postępowania o ustalenie ojcostwa, spełnia domniemanie z art. 85 k.r.o. Jak stanowi ten przepis:
Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji – jest to tzw. okres koncepcyjny.
Zobacz: Pozew o ustalenie ojcostwa
W trakcie procesu to powód musi udowodnić, że podstawa domniemania jest prawdziwa tj. że doszło do obcowania płciowego – jeżeli nie ma obcowania płciowego nie ma mowy o domniemaniu. Sąd dopuszcza różne dowody – można udowodnić fakt obcowania płciowego z pozwanym np. dzięki sms, listom czy też zeznaniom świadków na temat charakteru relacji między powodem a pozwanym.
Matka wniosła do sądu pozew przeciwko domniemanemu ojcu o ustalenie ojcostwa dziecka. Pozwany twierdzi, że ojcem nie jest i że do współżycia nie doszło w okresie koncepcyjnym lecz o wiele wcześniej. Na dowód tego przedstawia sądowi wiadomości sms, które potwierdzają ten stan rzeczy. W tej sytuacji nie można mówić o domniemaniu.
Pozwany może próbować kwestionować podstawę domniemania (fakt obcowania płciowego w okresie koncepcyjnym tak jak w przykładzie) lub spróbować je obalić.
Obaleniu domniemania mogą posłużyć także badania DNA, dowód z opinii biegłego, a także wykazanie, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Udowodnienie tego faktu to rola pozwanego, którym zazwyczaj jest mężczyzna. Jeśli badania DNA wykażą, że pozwany mężczyzna nie jest ojcem dziecka, powództwo zostanie oddalone.
O tym czy mężczyzna jest ojcem dziecka czy nie orzeka sąd. W wyroku ustalającym ojcostwo sąd może zasądzić na poczet dziecka od ustalonego ojca alimenty.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 682)