Kwestie związane z uznaniem ojcostwa dziecka zostały uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej: k.r.o.). Uznanie ojcostwa dziecka może mieć miejsce tylko gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy takie domniemanie zostało obalone. Chodzi tu więc o dzieci, które nie narodziły się w małżeństwie.
Uznanie ojcostwa nie może nastąpić gdy trwa sprawa o ustalenie ojcostwa.
Nie tylko USC
Uznanie dziecka następuje przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (USC). Przepisy k.r.o. dopuszczają uznanie dziecka także przed sądem opiekuńczym, a za granicą przed polskim konsulem (jeżeli co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim).
W urzędzie kierownik wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka.
Zobacz również: Prawa dziecka
Następnym krokiem jest złożenie oświadczenia mężczyzny, że jest ojcem dziecka. Matka dziecka powinna potwierdzić ten fakt w tym samym czasie albo w ciągu 3 miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny. Oświadczenie może zostać złożone ustnie lub pisemnie.
Kierownik USC może odmówić przyjęcia oświadczeń rodziców dziecka. Może to mieć miejsce wtedy gdy będzie miał wątpliwości co do tego, mężczyzna jest ojcem dziecka lub gdy uzna, że uznanie jest niedopuszczalne.
Do kierownika USC zgłosił się 19-letni mężczyzna, który chciał uznać ojcostwo 10-letnego dziecka. Kierownik odmówił przyjęcia oświadczenia mężczyzny ponieważ wydało mu się nieprawdopodobne by zaledwie kilkuletni chłopiec spłodził dziecko.
Kto może złożyć oświadczenie?
Oświadczenie konieczne do uznania dziecka może zostać złożone jedynie przez osobę, która ukończyła 16 lat i nie jest całkowicie ubezwłasnowolniona. Oznacza to, że nieubezwłasnowolniona całkowicie 16-letnia matka i 16-letni ojciec mogą już samodzielnie złożyć takie oświadczenie.
Z reguły jest tak, że 16 letni mężczyzna i 16-letnia kobieta mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, ponieważ pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po ukończeniu 18 roku życia. W takim wypadku oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa muszą złożyć wyłącznie przed sądem opiekuńczym. Może też zdarzyć się przypadek, w którym 16-letnia kobieta uzyska pełną zdolność do czynności prawnych – gdy sąd zezwoli jej na zawarcie małżeństwa z ważnych powodów. W takim wypadku może ona złożyć oświadczenie przed kierownikiem USC.
Jakie dziecko może zostać uznane?
Uznanie może dotyczyć tylko małoletniego dziecka, a więc takiego, które nie osiągnęło pełnoletności. Istnieje możliwość uznania dziecka, które jeszcze się nie narodziło, a także takiego, które zmarło przed osiągnięciem pełnoletności. Jak stanowi art. 76 § 2 k.r.o.:
Zobacz także: Adopcja
Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
Przy uznawaniu dziecka jeszcze nienarodzonego konieczne może być uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o ciąży matki dziecka.
Skutki uznania dziecka
Uznanie dziecka powoduje skutki prawne w różnych sferach życia. Przykładowo, ojciec zyskuje władzę rodzicielską nad dzieckiem, dziecko przybiera nazwisko wskazane w oświadczeniach rodziców, powstaje wzajemne prawo dziedziczenia, a także obowiązek alimentacyjny.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 682)