Celem projektowanej regulacji jest wprowadzenie zmian uwzględniających wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2009 r. (sygn. akt P 46/07) uznający zatrzymywanie prawa jazdy dłużnikom alimentacyjnym za sprzeczne z Konstytucją.
Założenia przewidują, że nadal możliwe będzie zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. Jednakże wprowadzone zostaną nowe rozwiązania w procedurze zatrzymywania prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego przez wprowadzenie trybu
odwoławczego oraz realizację zasady proporcjonalności.
Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują odwołania w sytuacji, gdy wójt, burmistrz lub prezydent miasta skieruje do starosty wniosek o zatrzymanie prawa jazdy. Dłużnik alimentacyjny nie może kwestionować zasadności takiego wniosku.
Ponadto wszyscy dłużnicy alimentacyjni traktowani są jednakowo bez względu na ich sytuację osobistą i prawo jazdy jest im zatrzymywane wobec spełnienia przez nich takich samych warunków. Takie sztywne kryteria nie uwzględniają m.in. długości okresu bezskuteczności egzekucji, czy chociażby faktu korzystania przez dłużnika alimentacyjnego z prawa jazdy przy wykonywaniu przez niego pracy, z której dochodu może toczyć się egzekucja. Wobec tego środek ten należało złagodzić, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. Prawo jazdy zatrzymywane będzie po spełnieniu dodatkowego warunku –
w przypadku powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy. Jest to taki sam okres, po którego upływie komornik składa, w myśl art. 1086 § 4 k.p.c., wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego o wpis dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych.
Zobacz: Kodeks Postępowania Cywilnego
Informacja na temat podejmowanych działań wobec dłużników alimentacyjnych w postaci kierowania wniosków o zatrzymanie prawa jazdy.
W okresie pierwszego pełnego roku funkcjonowania ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. w 2009 r.), w poszczególnych jego kwartałach, zauważalny był systematyczny wzrost stopy zwrotu przez dłużników kwot należności z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a także wzrost kwot zwracanych należności. Wartość tego wskaźnika wzrosła z 10,68% (27,9 mln zł) w I kwartale 2009 r. do 13,40% (36,6 mln zł) w IV kwartale 2009 r.. Ogółem w 2009 r. stopa zwrotu przez dłużników kwot należności z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego wyniosła 12,23% (134,6 mln zł).
Odnosząc się natomiast do danych na temat liczby działań wobec dłużników alimentacyjnych polegających na zwróceniu się przez organ właściwy dłużnika z wnioskiem do starosty o zatrzymanie dłużnikowi prawa jazdy, informuję że ogółem w 2009 r. organy właściwe skierowały do starostów 37.791 takich wniosków. Jednocześnie wpłynęło do starostów 3.158 wniosków o zwrot zatrzymanego prawa jazdy, co oznacza, że dłużnik podjął współpracę z gminą w celu wywiązania się ze swoich zobowiązań. Według danych samorządów gmin w co najmniej 740 przypadkach było to wyłącznym efektem zatrzymania
prawa jazdy.
Zobacz: Kodeks postępowania cywilnego
Zatem, jak wynika z przedstawionych powyżej danych, stosowanie instrumentu oddziaływania na dłużników w postaci kierowania do starosty wniosku o zatrzymanie prawa jazdy ma wpływ na wzrost ściągalności należności od dłużników
alimentacyjnych.
Po ogłoszeniu wyroku TK spadła liczba zatrzymanych praw jazdy (IV kw. 2009 r.). Jeżeli tendencja ta się utrzyma w 2010 r. może to mieć odzwierciedlenie w zakładanym wzroście ściągalności świadczeń z FA lub nawet obniżeniu tego wskaźnika.