Artykuł 209 Kodeksu karnego brzmi:
Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Konieczne jest więc ustalenie, że osoba od tego obowiązku się „uchylała” i to „uporczywie”.
Wniosek o ściganie
Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu udzielającego odpowiedniego świadczenia rodzinnego albo zaliczki alimentacyjnej. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenie rodzinne albo zaliczkę alimentacyjną, ściganie odbywa się z urzędu. Tak więc, ściganie sprawcy uzależnione jest od złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie. Wniosek taki może być również złożony przez organ pomocy społecznej lub organ udzielający odpowiedniego świadczenia rodzinnego albo zaliczki alimentacyjnej.
Zobacz: Pozew o alimenty - jakie dokumenty?
„Uporczywość”
Pojęcie uporczywości zawiera zarówno wielokrotność uchylania się od wykonania powinności, jak i świadomość niweczenia tym możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo. Uporczywość zachodzi między innymi wtedy, gdy uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego trwa dłuższy czas, a ponadto sprawca, mając możliwość łożenia na utrzymanie osoby najbliższej, nie czyni tego, wykazując tym samym złą wolę. Uchylanie się od obowiązku alimentacji musi więc mieć charakter ciągły, nagminny, umyślny, nieustępliwy (w orzecznictwie przyjmuje się, że chodzi o co najmniej 3 miesiące niepłacenia alimentów).
„Uchylanie się” oznacza umyślne niewykonywanie tego, co się powinno i może wykonywać. Chodzi więc o pewien negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do wykonania nałożonego na nią obowiązku opieki świadczący o jej wyraźnie złej woli, a zwłaszcza o jej nieustępliwości. Sprawca nie łoży mimo wezwań, ostrzeżeń lub innych środków oddziaływania.
Nie każde nawet „uporczywe uchylanie się” od obowiązku alimentacji powoduje odpowiedzialność karną, a jedynie takie, które osobę uprawnioną „naraziło na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych”.
Reprezentacja dziecka
Rodzic może złożyć wniosek o ściganie w imieniu małoletniego, który jest pokrzywdzony przez drugiego z rodziców w wypadku popełnienia przez niego przestępstwa niealimentacji, polegającego na niepłaceniu alimentów. Reprezentacja dziecka przez jednego z rodziców jest bowiem dopuszczalna, gdyż czynność dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania a taką możliwość dopuszczają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zobacz serwis: Alimenty