Wiele osób mylnie sądzi, że obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci automatycznie wygasa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności lub po ukończeniu studiów. Tymczasem nie zawsze tak jest, ponieważ uprawnienie do otrzymywania alimentów nie zależy od wieku dziecka czy też jego wykształcenia a od tego czy jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie. Wynika to z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), który stanowi, że: Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 r., (sygn. akt II CKN 40/99) wykładni art. 133 § 1 k.r.o. należy dokonywać w związku z art. 96 tego kodeksu. Ustawodawca nałożył w nim na rodziców obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz o odpowiednie przygotowanie go do pracy zawodowej.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Czy rodzice mogą uchylić się od świadczeń na rzecz pełnoletniego dziecka?
Zgodnie z art. 133 § 3 k.r.o. rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego jedynie w dwóch przypadkach:
- jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub
- jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania.
Warto jednak zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2000 r., (sygn. akt I CKN 1538/99). Sąd Najwyższy stwierdził w nim, że nawet dziecko, które zdobyło już odpowiednie wykształcenie – pozwalające mu na podjęcie pracy zawodowej i samodzielne utrzymanie się nie traci uprawnień do świadczeń alimentacyjnych w przypadku jeżeli np. chce dalej się kształcić i znajduje to uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach w nauce. Jeśli jednak dziecko w tej sytuacji ma zamiar kontynuować naukę na uczelni prywatnej trzeba uwzględnić okoliczność czy pozwala na to sytuacja materialna rodziców (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1999 r., sygn. akt III CKN 199/99). Obowiązek rodziców może ustać jeżeli dziecko nie osiąga na studiach pozytywnych wyników.
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
W przywołanym już wyroku z dnia 24 marca 2000 r. SN rozważał także kwestię nadmiernego uszczerbku, jaki alimenty mogą stanowić dla rodziców w trudnej sytuacji materialnej. Uznał, iż nawet bardzo niska stopa życiowa nie zwalnia rodziców z alimentacji na potrzeby dzieci - zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle.
Istnieje także możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacji ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Sąd Najwyższy wskazał jednak w swoim orzecznictwie, że wobec dziecka zasada ta musi mieć zastosowanie jedynie w zupełnie wyjątkowych przypadkach (zob. wyrok SN z dnia 16 stycznia 2001 r., sygn. akt II CKN 40/99).
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2017 poz. 682)
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 r., sygn. akt II CKN 40/99
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2000 r., sygn. akt I CKN 1538/99
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1999 r., sygn. akt III CKN 199/99
Zobacz: Wskaźniki i stawki