Art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawiera regulację dotyczącą obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z tym przepisem jedynie osoby spokrewnione w linii prostej oraz rodzeństwo są zobowiązane do alimentacji. Przesłankami powstania obowiązku alimentacyjnego są:
- istnienie pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym aktualnie bądź w przeszłości więzi rodzinnoprawnej,
- niemożność samodzielnego zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb przez uprawnionego,
- posiadanie przez osobę zobowiązaną dostatecznych możliwości majątkowych lub/i zarobkowych,
- zgodność żądania alimentów z zasadami współżycia społecznego.
Krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej, np. dziecko od rodziców. Stopień pokrewieństwa ustalany jest na podstawie liczby urodzeń co oznacza, że dziadek z wnukiem będą ze sobą spokrewnieni w drugim stopniu. Ponadto obowiązek alimentacyjny może dotyczyć wszystkich osób spokrewnionych ze sobą w linii prostej. Natomiast krewnymi w linii bocznej są osoby, które wywodzą się z jednego przodka i nie są krewnymi w linii prostej. Dodatkowo obowiązek alimentacyjny powstaje jedynie w stosunku do rodzeństwa, również przyrodniego.
Zobacz również: Od czego zależy wysokość alimentów?
Obowiązek alimentacyjny rodziców przed dziadkami
Art. 129 k.r.o. wyznacza reguluje kolejność obowiązku alimentacyjnego osób ze sobą spokrewnionych. Zgodnie z tym pierwszeństwo obciążenia tym obowiązkiem spoczywa na zstępnych przed wstępnymi, czyli na rodzicach przed dziadkami. A w następnej kolejności w razie niemożliwości świadczenia od wstępnych, obowiązek alimentacyjny obciąża rodzeństwo. Jeżeli zobowiązanych jest kilku, wówczas obowiązek obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
Powstanie obowiązku alimentacyjnego po stronie dziadków
Zgodnie z art. 132 k.r.o. obowiązek alimentacyjny w dalszej kolejności powstaje, gdy:
- osoby zobowiązanej w kolejności bliższej nie ma (np. nie żyje),
- osoba zobowiązana w bliższej kolejności, co prawda istnieje, jednakże nie jest w stanie świadczyć alimentów,
- uzyskanie od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania "jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami".
Obowiązek alimentacyjny wobec dziadków powstaje również wtedy, gdy zobowiązany nie jest w stanie zaspokoić w całości potrzeb uprawnionego. W takiej sytuacji dziadkowie zobowiązani są do zaspokojenia pozostałej części. Wysokość alimentów jest uzależniona od usprawiedliwionych potrzeb dzieci oraz możliwości zarobkowych i majątkowych dziadków. Aby skutecznie dochodzić świadczeń z obowiązku alimentacyjnego od dziadków należy złożyć pozew przed właściwy miejscowo sąd według zamieszkania pozwanego lub według miejsca zamieszkania uprawnionego do świadczenia.
W sytuacji, gdy rodzice dziecka są po rozwodzie, jeden z rodziców nie jest w stanie zaspokoić świadczeń alimentacyjnych wynikających z obowiązku alimentacyjnego, wówczas drugi rodzic może żądać zapłaty alimentów od rodziców, czyli dziadków dziecka.
Zobacz też: Czy od alimentów musimy zapłacić podatek?