W czasie trwania małżeństwa małżonkowie mają obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. W sytuacji, gdy jedno z nich uchyla się od tego obowiązku, drugie może wystąpić o przyznanie alimentów.
Orzeczenie rozwodu powoduje, że zasada równorzędnego zaspokajania potrzeb rodziny przestaje obowiązywać. Jednak nie oznacza to, że między byłymi małżonkami wygasają wszelkie obowiązki alimentacyjne.
Niedostatek po rozwodzie
Rozwiedziony małżonek, który znajduje się w niedostatku, może domagać się dostarczenia środków utrzymania od byłego małżonka. Istnieje jeden ważny warunek. Nie spełnienie tego wymogu spowoduje, iż małżonek nie będzie miał możliwości domagania się od byłego partnera środków na utrzymanie, nawet jeśli będzie znajdował się w niedostatku. Małżonek ubiegający się o alimenty nie może zostać uznanym za wyłącznie winnego rozpadu pożycia. Wyrok rozwodowy musi zapaść albo bez orzekania o winie, albo z przypisaniem winy drugiemu małżonkowi, albo z przypisaniem winy obojgu małżonkom.
Niedostatek to stan, gdy własnymi siłami nie jest ktoś w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb życiowych. Do najczęstszych przyczyn niedostatku możemy zaliczyć:
- niemożność podjęcia pracy zarobkowej wskutek konieczności zajmowania się utrzymaniem i wychowaniem dzieci,
- brak kwalifikacji zawodowych do wykonywania odpowiedniej do wieku, stanu zdrowia i posiadanych umiejętności pracy.
Zobacz: Alimenty a rozwód bez orzekania o winie
Prawo nie wskazuje, jakie konkretne potrzeby winien zaspokoić małżonek obowiązany do płacenia alimentów. Bowiem potrzeby materialne i niematerialne każdego człowieka kształtują się inaczej. Sąd w każdej sprawie indywidualnie bada sytuację byłych małżonków. Ustala wysokość alimentów, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności.
Pozostawanie w niedostatku przez jednego z małżonków i równoczesne posiadanie przez niego znaczących składników majątkowych, które wprawdzie same nie przynoszą dochodu, lecz spieniężone pozwoliłyby pozbyć się niedostatku, powoduje nie przyznanie alimentów. Małżonek obowiązany do płacenia alimentów nie może jednak domagać się, by jego były partner spieniężył cenne pamiątki rodzinne, zabytki.
Pogorszenie sytuacji materialnej
Obok niedostatku okolicznością, która powoduje prawo ubiegania się o alimenty od byłego małżonka, jest pogorszenie sytuacji majątkowej. W przypadku, gdy w wyroku rozwodowym jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód spowoduje istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, może on domagać się przyznania alimentów. Małżonek taki nie musi znajdować się w stanie niedostatku.
Sąd porównuje aktualną sytuację majątkowa niewinnego małżonka z sytuacją, jaka zaistniałaby, gdyby rozwód nie został orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali wspólne pożycie.
Zobacz: Alimenty a rozwód z orzeczeniem o winie
Czas trwania obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami wygasa w razie zawarcia przez małżonka uprawnionego do alimentów nowego małżeństwa.
Zawarcie małżeństwa przez małżonka obowiązanego do płacenia alimentów nie powoduje, że jest on zwolniony ze swego obowiązku. Zawarcia nowego związku może spowodować jedynie zmniejszenie wysokości alimentów.
W przypadku, gdy do płacenia alimentów zobowiązany jest były małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek płacenia wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Sąd w wyjątkowych sytuacjach może ten okres przedłużyć. Do wyjątkowych sytuacji orzecznictwo zalicza się:
- kalectwo uprawnionego,
- chorobę wywołującą silny rozstrój zdrowia,
- niemożność uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych z uwagi na konieczność rezygnacji z zarobkowania ze względu na wychowanie małoletnich dzieci.
Separacja
Separacja powoduje podobne skutki, jak przy rozwodzie, w zakresie obowiązku alimentacji. Przy przypadku separacji obowiązek dostarczenia środków utrzymania przez małżonka nieuznanego za winnego rozkładu pożycia w ogólne nie wygasa, nawet po upływie 5 lat od orzeczenia separacji.
Zastrzeżenia i przestrogi
Wysokość świadczenia alimentacyjnego dla byłego małżonka musi zapewniać mu godziwą poziom życia. Alimenty powinny zaspokajać jego potrzeby zarówno materialne, jak i niematerialne.
Zobacz serwis: Alimenty między małżonkami