W trakcie trwania małżeństwa obowiązuje zasada równej stopy życiowej małżonków. Po rozwodzie zasada ta przestaje obowiązywać, jednak pomiędzy byłymi małżonkami nie wygasają roszczenia alimentacyjne. Rozwiedziony małżonek może domagać się pomocy finansowej od byłego małżonka.
Warunki, które musi spełnić małżonek domagający się alimentów
Najważniejszym elementem jest, aby małżonek, który chce uzyskać alimenty, nie był uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Oznacza to, że wyrok rozwodowy musi zapaść bez orzekania o winie, z przypisaniem winy drugiemu małżonkowi, albo z przypisaniem winy obojgu małżonkom.
Zobacz: Podział majątku
Stan niedostatku
Strona żądająca alimentów, ma pełne prawo je otrzymać, jeżeli znajduje się w stanie niedostatku, w który popadła z powodu opuszczenia przez małżonka.
Przyczyną takiego niedostatku może być również niemożność podjęcia pracy zawodowej wskutek konieczności zajmowania się dziećmi, czy brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych do wykonywania pracy. Może tak się dziać w przypadku, gdy podczas trwania związku małżeńskiego, jeden z małżonków nie pracował zawodowo tylko zajmował się prowadzeniem gospodarstwa domowego.
W praktyce Sądy uznają, że jeżeli małżonek posiada dobra materialne, które może spieniężyć, małżonek zobowiązany do świadczenia alimentów nie ma obowiązku pomocy. Kodeks w żaden sposób nie precyzuje co oznacza stan niedostatku.
Zobacz: Cofnięcie pozwu o rozwód
Znaczne pogorszenie sytuacji materialnej
Znaczne pogorszenie sytuacji materialnej spowodowane opuszczeniem przez współmałżonka, przy spełnieniu warunku przypisania winy wyłącznie małżonkowi, który odszedł, jest kolejną podstawą do domagania się alimentów.
Zobacz: Egzekucja świadczeń alimentacyjnych
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny wygasa, gdy osoba uprawniona do alimentów zawrze ponownie małżeństwo. Gdy osoba zobowiązana do alimentów zawrze nowy związek, nie oznacza to, że jej zobowiązanie do byłego małżonka już jej nie dotyczy. Fakt zawarcia nowego związku może jedynie wpłynąć na wysokość alimentów – sąd może je obniżyć.
Jeśli zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu małżeństwa (brak orzekania o winie w wyroku rozwodowym), jego obowiązek płacenia alimentów wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu.
Przedłużenie okresu alimentacyjnego
W wyjątkowych sytuacjach sąd może ten okres przedłużyć. Wyjątkową sytuacją może być kalectwo, choroba, niemożność uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych. W przypadku separacji sprawa przedstawia się podobnie, z jednym wyjątkiem – obowiązek dostarczenia środków utrzymania przez małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, w ogóle nie wygasa.
Z orzecznictwa wynika, że przedłużenie 5-letniego terminu przewidzianego kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, może nastąpić gdy wyjątkowe okoliczności powstały przed upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu.