Świadczenia z funduszu alimentacyjnego wzrosną o 100%. Komu przysługują, na jakich warunkach i w jaki sposób można się o nie ubiegać?

• Fundusz alimentacyjny – co to takiego?
• Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – komu przysługują?
• Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – jakie są warunki ustawowe, od których spełnienia, uzależnione jest przyznanie prawa do świadczeń?
• Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jakiej wysokości przysługują?
• Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jaki sposób można się o nie ubiegać?
• Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – maksymalna kwota świadczenia ma ulec dwukrotnemu wzrostowi 

Fundusz alimentacyjny – co to takiego?

Fundusz alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa. Przychodzi on z pomocą osobom uprawnionym do alimentów, które nie otrzymują ich z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Bezskuteczna egzekucja, rozumiana jest przy tym jako egzekucja, w wyniku której, w okresie ostatnich dwóch miesięcy, nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Za bezskuteczną egzekucję, uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Polski, w szczególności z powodu:

• braku podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika oraz

• braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Wydaje się, że prawomocny wyrok sądowy zasądzający alimenty, a tym bardziej – ich egzekucja komornicza, powinny załatwiać sprawę w przypadku „opornego” alimenciarza. W praktyce jednak, niestety nie zawsze tak jest. Dłużnicy alimentacyjni, nierzadko, na tyle skutecznie ukrywają swoje dochody i majątek (albo po prostu ich nie posiadają), że egzekucja komornicza alimentów – tym samym – staje się bezskuteczna. Według najświeższych danych z Krajowego Rejestru Dłużników (tj. według stanu na koniec września 2023 r.) – w Polsce aż 292 tys. osób (w tym głównie mężczyzn) uchyla się od obowiązków alimentacyjnych i ma z tego tytułu łącznie ponad 14,5 mld. zł długów.¹ 

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – komu przysługują?

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna (czyli dziecku):

• do ukończenia 18 roku życia, 

• lub odpowiednio – w przypadku kontynuowania nauki (po osiągnięciu pełnoletności) w szkole lub szkole wyższej – do ukończenia 25 roku życia,

• a w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo, 

chyba, że osoba ta:

• została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej lub

• zawarła związek małżeński.

Co do zasady – świadczenia z funduszu alimentacyjnego, przysługują więc dzieciom, a nie rodzicom, jednak w przypadku dzieci niepełnoletnich – to rodzice, jako przedstawiciele ustawowi, uprawnieni są do wnioskowania o ustalenie prawa do świadczenia i pobierania świadczenia w imieniu dziecka. 

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – jakie są warunki ustawowe, od których spełnienia, uzależnione jest przyznanie prawa do świadczeń?

Przyznanie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie, nie przekracza miesięcznie kwoty 1209 zł netto. Kwota ta, podlega przy tym waloryzacji raz na 3 lata i w terminie do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja, ogłaszana jest przez ministra właściwego do spraw rodziny, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Ostatnia waloryzacja ww. kwoty progu dochodowego, została dokonana w roku 2023 r.², a zatem jego kolejnego podwyższenia należy spodziewać się dopiero w stosunku do świadczeń przysługujących od 1 października 2026 r.

Istotne jest przy tym również, że przekroczenie powyższego progu dochodowego – nie powoduje całkowitej utraty prawa do świadczenia. W takiej sytuacji – świadczenie z funduszu przysługuje w wysokości różnicy między kwotą przysługującego świadczenia a kwotą, o którą został przekroczony próg dochodowy (o ile oczywiście kwota przekroczenia nie przewyższa kwoty przysługującego świadczenia z funduszu). Zgodnie z powyższą zasadą – świadczenie z funduszu nie przysługuje jednak, jeżeli jego wysokość, w ten sposób ustalona, jest niższa niż 100 zł. 

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jakiej wysokości przysługują?

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł miesięcznie. Na podstawie wniosku osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego – prawo do świadczeń z funduszu ustala się przy tym na cały okres świadczeniowy, tj. od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jaki sposób można się o nie ubiegać?

Celem przyznania prawa do świadczeń z funduszu – osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy (czyli w szczególności – rodzic lub opiekun prawny dziecka uprawnionego do alimentów) powinien złożyć w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania, wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Wniosek ten można złożyć w formie pisemnej (na formularzu udostępnionym przez urząd gminy lub miasta) albo w postaci elektronicznej, za pośrednictwem Portalu Informacyjno-Usługowego Emp@tia.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – maksymalna kwota świadczenia ma ulec dwukrotnemu wzrostowi 

Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (numer w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UD42), autorstwa  Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – maksymalna wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego, ma zostać zwiększona o 100%, czyli o 500 zł miesięcznie – do kwoty 1000 zł miesięcznie. Powyższa zmiana, wynika z potrzeby dostosowania maksymalnej wysokości świadczeń z funduszu, do obecnych potrzeb osób uprawnionych do alimentów. Ww. maksymalna kwota świadczeń z funduszu, nie była bowiem zmieniana od 2008 r. Nikomu nie trzeba natomiast nawet tłumaczyć, jak od tego czasu (tj. przez prawie 16 lat), wzrosły koszty utrzymania (w tym również – co oczywiste – osób uprawnionych do alimentów). Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy mającej wprowadzić powyższą zmianę – „jest ona zgodna z oczekiwaniami wyrażanymi przez rodziny z dziećmi, w tym osoby samotnie wychowujące dzieci, będące w trudnej sytuacji finansowej w związku z nieskuteczną egzekucją zasądzonych od rodzica alimentów”, choć trudno sobie wyobrazić, by kwota 1000 zł miesięcznie, na utrzymanie dziecka, mogła być w obecnych czasach – jakkolwiek – wystarczająca. Czym jednak jest więc aktualna kwota 500 zł miesięcznie? 

Zgodnie z projektowaną ustawą – świadczenia w wyższej wysokości, miały przysługiwać począwszy od 1 października 2024 r. Biorąc pod uwagę aktualny etap prac legislacyjnych nad projektem ustawy – nie jest to jednak możliwe, ponieważ projekt nie trafił jeszcze nawet pod obrady Sejmu. Nie oznacza to jednak, że prace nad nim się nie toczą – jest wręcz przeciwnie, ponieważ w sierpniu br. odbyły się konsultacje publiczne i opiniowanie projektu, a we wrześniu br. trafił on do rozpatrzenia przez komisję prawniczą. Jego droga przez proces legislacyjny zajmie więc niewątpliwie nieco więcej czasu, niż pierwotnie zakładał resort rodziny, ale – zgodnie z obietnicą wyborczą Koalicji Obywatelskiej, wskazaną w pkt 47 dokumentu „100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów!” – finalnie, należy oczekiwać jego przyjęcia.

¹ Krajowy Rejestr Długów, Dłużnicy alimentacyjni winni już 14,5 mld zł, dla większości to nie jedyny dług, 22 września 2023 r.

² Obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 19.01.2023 r. w sprawie wysokości kwoty kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego od dnia 1 października 2023 r. (M.P. z 2023 r., poz. 121)

Podstawa prawna:

• Projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (numer w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UD42)

• Ustawa z dnia 7.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1993)