PPK – co to jest?
PPK stanowią filar Programu Budowy Kapitału, który ma za zadanie budować oszczędności Polaków. Program ten stanowi część Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Została ona przyjęta przez rząd w 2017 r. Istotą PPK jest systematyczne gromadzenie długoterminowych oszczędności przez ich uczestników z przeznaczeniem na wypłatę po zakończeniu aktywności zawodowej.
Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych >>>
Bardzo niskie emerytury – procesy demograficzne
Z Zielonej Księgi Przeglądu Emerytalnego 2016 r. można dowiedzieć się, że aż 3/4 Polaków nie odkłada pieniędzy na starość. Za przyczynę podają brak wystarczających środków na ten cel. Uważa się więc za konieczne wprowadzenie powszechnego i długoterminowego oszczędzania. Dodatkowo wysokość emerytur dla dużej liczby Polaków może być w przyszłości niewystarczająca (niezbędne jest więc dywersyfikowanie dochodów, aby zapewnić obywatelom godne życie na emeryturze). Należy również brać pod uwagę procesy demograficzne oraz ich wpływ na stabilność finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (maleje liczba urodzeń , a wydłuża się średnie trwanie życia).
Polecamy: Kompendium Prawa Pracy (26-27.02) Warsztaty z istotnych zmian w prawie pracy
Wypłata po 60 roku życia
Środki zgromadzone w ramach PPK będą wypłacone uczestnikowi programu po ukończeniu przez niego 60 roku życia. Ustawa przewiduje jeden wiek dla kobiet i mężczyzn z uwagi na zasadę równego traktowania w odniesieniu do dobrowolnych systemów zabezpieczenia emerytalnego pracowników. Środki zgromadzone w PPK to prywatna własność uczestników. Program wystartuje w połowie 2019 r. Wówczas pierwsi pracownicy będą mogli rozpocząć oszczędzanie na swoją przyszłą emeryturę w ramach nowego programu.
Polecamy: Pracownicze plany kapitałowe. Nowe obowiązki pracodawców - wydanie specjalne nr 2/2018
Dwa rodzaje umów
W odniesieniu do nowego programu przewiduje się dwa rodzaje umów:
- umowa o zarządzanie PPK (strony umowy- podmiot zatrudniający i instytucja finansowa),
- umowa o prowadzenie PPK (strony umowy - osoba zatrudniona i instytucja finansowa). Do instytucji finansowych zalicza się: fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz emerytalny zarządzany przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE) albo pracownicze towarzystwo emerytalne lub zakład ubezpieczeń.
Powszechność systemu PPK
W ramach systemu PPK pracodawcy mają obowiązek zawierania z instytucją finansową umowy o zarządzanie PPK, jeśli zatrudniają co najmniej jedną osobę (w imieniu tej osoby pracodawca zawiera umowę z instytucją finansową o prowadzenie PPK). Omawiana umowa z instytucją finansową będzie zawierana w postaci elektronicznej, która pozwoli na utrwalenie jej treści na trwałym nośniku. Drugi rodzaj umowy, czyli umowa o prowadzenie PPK, będzie zawierana z instytucją finansową, z którą podmiot zatrudniający zawarł umowę o zarządzanie PPK. Polski Fundusz Rozwoju SA. będzie prowadził ewidencję PPK zawierającą poszczególne umowy o zarządzanie PPK.
Stopniowe wprowadzanie programu PPK w latach 2019-2021
Tworzone przez pracodawców PPK będą dotyczyły wszystkich osób zatrudnionych. Oprócz pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy skorzystają z nich również osoby zatrudnione na podstawie np. umowy-zlecenia. Stopniowe wprowadzanie programu PPK będzie przedstawiało się następująco:
- od 1 lipca 2019 r. dla podmiotów, które zatrudniają co najmniej 250 osób;
- od 1 stycznia 2020 r. dla podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób;
- od 1 lipca 2020 r. dla podmiotów zatrudniających co najmniej 20 osób;
- od 1 stycznia 2021 r. dla pozostałych podmiotów oraz osób zatrudnionych w jednostkach sektora finansów publicznych.
Automatyczny zapis do programu –możliwość rezygnacji
Dobrowolność uczestnictwa w programie PPK polega na możliwości rezygnacji z oszczędzania w ramach nowego systemu. Pracownicy zostaną dopisani do PPK automatycznie, ale w każdej chwili będą mogli z niego zrezygnować. Uczestnik PPK składa w tym celu pracodawcy pisemną deklarację. W przypadku zmiany decyzji przewidziano możliwość ponownego powrotu do programu . Pracodawca co cztery lata poinformuje taką osobę o ponownym dokonywaniu wpłat. Jeśli jednak uczestnik PPK nadal nie chce oszczędzać na przyszłą emeryturę w ramach PPK, co 4 lata musi składać deklarację o rezygnacji
Uczestnik PPK, który zrezygnował z udziału w programie, może w każdym momencie ponownie do niego przystąpić.
Wpłaty do PPK – podstawowe i dodatkowe
Wpłat do PPK będzie dokonywał podmiot zatrudniający oraz uczestnik programu. Przewiduje się wpłaty podstawowe i dodatkowe. Wysokość wpłaty podstawowej do PPK określa się na 2% wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od uczestnika programu oraz 1,5% wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od podmiotu zatrudniającego. Co istotne, uczestnik PPK o miesięcznym wynagrodzeniu uzyskiwanym z różnych źródeł równym lub niższym niż 120% minimalnego wynagrodzenia w danym roku – będzie mógł dokonywać wpłaty podstawowej niższej niż 2%, lecz nie mniejszej niż 0,5%. Z takiej możliwości skorzystają osoby najmniej zarabiające.
Pracodawca będzie mógł zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,%. Łącznie z wpłatą podstawową pracodawca każdemu pracownikowi będzie dodawał minimalnie1,5% i maksymalnie 4%. Ponadto również sam uczestnik PPK będzie mógł zadeklarować wpłatę dodatkową do 2%, co razem z wpłatą podstawową daje 4%. Oznacza to, że łącznie na konto pracownika może wpływać wpłata od 3,5% do 8% wynagrodzenia.
Brak wpłat przez pracodawcę – kara grzywny
Pracodawca w razie niewywiązywania się z obowiązku dokonywania wpłat do PPK może zostać ukarany grzywną w wysokości od 1000 do 1 mln zł. Wywiązywanie się z obowiązku tworzenia i prowadzenia PPK będzie kontrolowana przez Państwową Inspekcję Pracy.
Wpłaty ze strony państwa
Państwo w celu zachęty do rozpoczęcia oszczędzania na emeryturę w ramach PPK ma przeznaczyć każdemu uczestnikowi na jego konto jednorazową „wpłatę powitalną” w wysokości 250 zł. Wpłata ma być finansowana z Funduszu Pracy. Natomiast zachętą do systematycznego oszczędzania będą coroczne dopłaty do rachunku uczestnika w PPK. „Dopłata roczna” wyniesie 240 zł (wypłacona po spełnieniu warunków określonych w ustawie) i również zostanie sfinansowana z Funduszu Pracy.
Fundusze zdefiniowanej daty
Każda instytucja finansowa będzie musiała zadbać o to, aby zarządzane przez nią środki mogły być lokowane w tzw. funduszach zdefiniowanej daty stosujących odmienne zasady polityki inwestycyjnej uwzględniające różny wiek uczestników PPK, w liczbie odpowiadającej co najmniej liczbie ograniczeń poziomu ryzyka inwestycyjnego w zależności od wieku uczestnika (w uproszczeniu: fundusze zdefiniowanej daty będą swego rodzaju funduszami cyklu życia, pozwalającymi na zapewnienie racjonalnego inwestowania zgromadzonych środków, tak aby środki gromadzone w ramach PPK przez uczestników zbliżających się do 60 roku życia były inwestowane w sposób coraz bardziej bezpieczny). Fundusze inwestycyjne lub fundusze emerytalne, w których będą gromadzone środki PPK mogą inwestować do 30 proc. zgromadzonych aktywów w aktywach denominowanych w walutach obcych.
Przyjęto, że wynagrodzenie za zarządzanie funduszem inwestycyjnym, funduszem emerytalnym lub subfunduszem, będącymi funduszami zdefiniowanej daty, w których lokowane będą środki gromadzone w PPK, nie będzie mogło być większe niż 0,5 proc. wartości aktywów netto w skali roku. Całkowity limit opłat pobieranych przez instytucje finansowe określono na poziomie do 0,6 proc. wartości aktywów netto takiej instytucji (nie więcej niż 0,1 proc. będzie stanowiła tzw. opłata za osiągnięcie określonego wyniku inwestycyjnego).
Ewidencja PPK
Istotnym elementem nowego systemu oszczędnościowego będzie ewidencja Pracowniczych Planów Kapitałowych. Poprowadzi ją Polski Fundusz Rozwoju SA w systemie teleinformatycznym. W ramach ewidencji PPK przewiduje się 4 rodzaje ewidencji:
- towarzystw funduszy inwestycyjnych, PTE, pracowniczych towarzystw emerytalnych i zakładów ubezpieczeń spełniających wymogi określone w ustawie;
- podmiotów zatrudniających, które zawarły umowy o zarządzanie PPK;
- umów o zarządzanie PPK zawartych przez podmioty zatrudniające;
- uczestników PPK.
Portal PPK
Uczestnicy PPK informacje dotyczące oszczędzania środków w PPK znajdą na specjalnie utworzonym portalu. Będzie on służył do prezentacji ofert instytucji finansowych adresowanych do podmiotów zatrudniających, a w przyszłości również do informowania uczestników PPK o wartości zgromadzonych przez nich środków. Będzie on prowadzony przez spółkę zależną od Polskiego Funduszu Rozwoju SA (tzw. „operatora portalu”).
Dziedziczenie środków z PPK
Kwestia podziału środków w sytuacji rozwodu lub unieważnienia małżeństwa oraz w przypadku śmierci uczestnika PPK została uregulowana w ustawie.
Rozporządzanie środkami z PPK
Ustawodawca uregulował również sposób rozporządzania środkami zgromadzonymi w PPK - wypłaty, wypłaty transferowe i zwrot.
W przypadku gdy uczestnik PPK osiągnie 60 rok życia i zdecyduje o wypłacie zgromadzonych środków to 25% zostanie mu wypłaconych jednorazowo, a pozostałe 75% otrzyma w co najmniej 120 miesięcznych ratach (zajmie to 10 lat).
Świadczenie małżeńskie
Ponadto uczestnik programu, po osiągnięciu wymaganego wieku, będzie miał możliwość wnioskowania o wypłatę środków w formie świadczenia małżeńskiego. Znajdzie to zastosowanie, jeśli małżonek uczestnika PPK także osiągnie 60 rok życia, a małżonkowie wspólnie oświadczą, że chcą skorzystać w wypłaty w formie świadczenia małżeńskiego. Świadczenie to będzie wypłacane przez 120 miesięcy. Przewiduje się, że będzie ono wypłacane małżonkom wspólnie aż do wyczerpania środków. W razie śmierci jednego z nich, świadczenie będzie wypłacane drugiemu w dotychczasowej wysokości, aż do wyczerpania zasobów.
Wcześniejsza wypłata
Środki zgromadzone w ramach PPK można wypłacić przed osiągnięciem 60 roku życia. W przypadku poważnego zachorowania pracownika, jego małżonka lub dziecka pracownik wnioskuje o wypłatę do 25% środków. Poważne zachorowanie oznacza trwałą niezdolność do pracy uprawniającą do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy (na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) oraz inne wymienione w ustawie poważne stany chorobowe. Wypłata, w zależności od wniosku uczestnika, dokonywana będzie jednorazowo bądź w ratach. Co istotne, nie będzie konieczności zwrotu tych środków.
Co więcej, wprowadza się możliwość jednorazowej, wcześniejszej wypłaty środków z PPK na sfinansowanie wkładu własnego do kredytu (np. przy zakupie mieszkania lub domu). Jednak w tym wypadku przewiduje się obowiązek zwrotu w ciągu 15 lat.
Przegląd funkcjonowania PPK – Rada Ministrów
Rada Ministrów ma zadanie dokonywania przeglądu funkcjonowania PPK po wejściu w życie ustawy oraz przedkładania Sejmowi informacji o skutkach jej obowiązywania wraz z propozycjami zmian nie rzadziej niż co 4 lata.
Wejście w życie w 2019 r.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. Nie dotyczy to przepisów, które zgodnie z przedmiotową ustawą zaczną obowiązywać w innych terminach.