Mimo że plotkowanie jest zachowaniem postrzeganym jako negatywne, jest najbardziej rozpowszechnionym i popularnym zajęciem; to element aż 70 proc. prywatnych konwersacji!
Plotka należy do nieformalnych form komunikacji werbalnej. Niewątpliwą zaletą tego rodzaju komunikacji jest szybkość przekazywania informacji, wadą natomiast – podatność na zniekształcenia, zwłaszcza gdy w tym procesie bierze udział większa grupa ludzi, w której każdy z członków w dowolny sposób może przekształcić daną wiadomość. Tak jak podczas zabawy w „głuchy telefon”, gdzie pierwsza informacja po przejściu przez kolejne osoby ulega znacznej deformacji. Identyczna sytuacja występuje w przypadku plotki.
Plotka to niesprawdzona lub kłamliwa pogłoska powodująca utratę dobrego wizerunku osoby, której dotyczy. Plotka różni się od pogłoski treścią; ta pierwsza dotyczy zawsze ludzi, druga obejmuje również zdarzenia. Jeśli chodzi o wiarygodność, pogłoska bywa prawdziwa, plotka zwykle jest efektem swobodnej interpretacji szczątkowych informacji, a jej treść zależy od indywidualnych zainteresowań.
Plotka spełnia jedną z następujących funkcji:
1. Towarzyską/rozrywkową – wiele osób nie wyobraża sobie pracy bez plotek, jest to element rozładowujący napięcie, ułatwiający polepszenie samopoczucia. Plotkowanie po prostu sprawia ludziom przyjemność.
2. Ujście napięć – w zależności od tego, co jest treścią plotek, pozwalają one dać upust emocjom związanym z pracą. Pojawia się to najczęściej w sytuacji braku rzetelnych informacji, na przykład wprowadzania zmian w organizacji. Plotka w tej sytuacji ma funkcję „relaksacyjną”, pocieszającą, związaną z obniżeniem napięcia i stresu wynikającego z posiadania niepełnych informacji.
3. Usprawiedliwienie naszej postawy – plotka umożliwia postawienie się w lepszym świetle niż osoba, o której plotkujemy. Dzięki temu czujemy się bardziej wartościowi.
4. Podtrzymywanie więzi – plotka wyznacza normy i reguły bycia w grupie. Nie z każdą osobą plotkujemy, nie każdą darzymy zaufaniem – plotka więc podtrzymuje więzi z tymi, których uznajemy za przynależnych do naszej „grupy”
5. Strategia rywalizacji – służy niszczeniu reputacji konkurentów. Może także być przejawem agresji pośredniej – mającej na celu, choć nie wprost, pogorszenie samopoczucia i relacji interpersonalnych przeciwnika.
6. Katalizator rozwoju – plotka może wywołać nowe zdarzenia, wartości i cele – działać w formie konfliktu i prowokować otoczenie do działań.
Niewątpliwie plotka kojarzy nam się pejoratywnie, zwłaszcza kiedy dotyka naszego funkcjonowania w organizacji, w której następują zmiany, o których pracownicy nie wiedzą, bądź się ich domyślają, lub też wiedzą, ale niewiele. Jest to problem natury komunikacyjnej, gdzie plotka odgrywa „pierwsze skrzypce”. System komunikacji wewnętrznej w organizacji jest niezmiernie ważny w procesie zarządzania, a szczególnie w procesie zmian. Wszelkie zmiany prowadzą do wytworzenia się negatywnych nastrojów, będących wynikiem:
• obniżenia poczucia bezpieczeństwa – gdy nie wiemy, czy nie będzie redukcji w pracy,
• utraty kompetencji – w wyniku porażki,
• zmiany układu relacji – zmiany osób zarządzających,
• braku poczucia kierunku – poczucie stagnacji i brak widocznych celów,
• zmiany statusu i możliwości kariery,
• strachu przed nieznanym – dezinformacja.
W procesie zmian szczególną rolę odgrywa planowe i celowe zarządzanie emocjami pracowników, którzy zazwyczaj negują wszelkie zmiany, reagując narzekaniem, złością, apatią, uporem. Na poziomie firmy odzwierciedla się to poprzez wzrost absencji w pracy i obniżenie produktywności. Plotki i rozmowy korytarzowe o negatywnym wydźwięku, wzajemne obwinianie się, podburzanie, konflikty i walki o stanowiska obniżają efekty i skuteczność działań organizacyjnych. Brak informacji w organizacji powoduje dezintegrację lub nadinterpretację faktów. Nie chce się nam pracować, ponieważ nie widzimy celu, oczekujemy informacji zwrotnej od swoich przełożonych, chcemy wiedzieć, że mamy wpływ na zadania w organizacji.
Warto wiedzieć, że plotka szerzy się wówczas, gdy:
• jest doniosła zarówno dla mówiącego, jak i słuchacza,
• prawdziwe fakty są spowite mgłą niepewności,
• nikt dokładnie nie wie tego, co każdy powinien wiedzieć,
• osoby i informacje, o których się plotkuje, są dla otoczenia ważne,
• wynika z nienawiści i zazdrości (plotki oskarżające) lub z pragnień,
• zaspokaja potrzebę rozumienia wydarzeń, wyjaśnienia faktów.
Jedyna radą na to, aby nie dać się plotkom, jest uwierzyć w siebie. Plotka może być zarzewiem konfliktu, a wszelkie spory międzyludzkie dotyczą dwóch kwestii: szacunku oraz kontroli. Niezależnie od tego, czy w sporze chodzi o kłamstwa, oszustwa czy o wartości, jego podłożem jest zawsze brak szacunku lub utrata kontroli nad sytuacją. Te dwa aspekty są tak ważne, gdyż:
1. Musimy kochać siebie, żeby mieć o sobie dobre mniemanie, czyli musimy mieć wysokie poczucie własnej wartości. Wtedy łatwiej nam będzie żyć wśród plotek, niejasności i niedomówień. Wiemy na co nas stać, a więc nie martwimy się na zapas.
2. Szacunek do samego siebie jest kluczem do poczucia własnej wartości. Kiedy szanujemy siebie, inni też nas automatycznie szanują. Szacunek do siebie decyduje o poziomie szacunku, jakiego oczekujemy od innych oraz naszej potrzebie kontrolowania i dominacji.
3. Kiedy nie mamy kontroli nad sobą, tracimy szacunek do siebie – gdy złościmy się, tracimy kontrolę nad sytuacją. Kiedy mamy dużo spraw do załatwienia, a szef zleca nam nowe zadania, sprawy wymykają się spod kontroli i sfrustrowani tracimy energię do działania.
4. Im bardziej sobie ulegamy, tym gorsze mamy mniemanie o sobie i bardziej negatywnie reagujemy na nieprzyjemne zdarzenia. Zawsze starajmy się wyjaśnić sytuację braku informacji, tak aby móc nadal kontrolować nasze sprawy.
Gabriela Elert