Jeżeli małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej, to wówczas po ślubie powstaje między nimi z mocy ustawy wspólność majątkowa zwana też wspólnością ustawową. Wtedy wszystkie przedmioty, które nabędą podczas trwania małżeństwa, stanowić będą ich majątek wspólny. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
MAJĄTEK MAŁŻONKÓW
Wspólność majątkowa małżonków nie jest ustrojem przymusowym. Przez umowę majątkową małżeńską zawartą w formie aktu notarialnego małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Już w trakcie trwania małżeństwa wspólność ustawową na żądanie jednego z małżonków może znieść sąd.
Majątek wspólny i osobisty
Do majątku wspólnego małżonków, który potem będzie dzielony po rozwodzie lub po orzeczeniu separacji, należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej. Nie ma znaczenia, czy w tym czasie nabyli je wspólnie oboje małżonkowie, czy tylko jeden z nich.
Oprócz tego do majątku wspólnego należą również pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego małżonka, dochody z majątku wspólnego oraz osobistego każdego małżonka, środki zgromadzone na rachunku otwartego albo pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Wspólnością ustawową objęte są również przedmioty zwykłego urządzenia domowego, nawet wówczas, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis, darowiznę, pod warunkiem że spadkodawca lub darczyńca inaczej nie postanowił.
Natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty nieobjęte wspólnością majątkową. Są to m.in. przedmioty majątkowe, które każdy z małżonków nabył przed powstaniem wspólności ustawowej albo nabył przez dziedziczenie, zapis, darowiznę, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego oraz wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków.
Przed ślubem lub już w trakcie trwania małżeństwa małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową. W tym celu powinni zawrzeć umowę w formie aktu notarialnego, zwaną intercyzą. Oboje muszą wyrazić zgodę na zawarcie takiej umowy. Notariusz nie sporządzi intercyzy tylko na żądanie jednego małżonka wówczas, gdy drugi nie chce wyrazić zgody na ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Jeżeli intercyza zostanie zawarta przed ślubem, to wówczas między małżonkami z mocy ustawy nie powstanie wspólność majątkowa. Po ślubie każdy z nich będzie tworzył tylko swój majątek osobisty. Gdyby zaś intercyza została zawarta po ślubie, to wówczas do momentu sporządzenia jej istnieje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa i dorabiają się oni majątku wspólnego. Natomiast dopiero po sporządzeniu intercyzy małżonkowie tworzą wyłącznie majątek osobisty każdego z nich.
Ważne!
W ciągu 12 miesięcy należy powiadomić spółdzielnię mieszkaniową o podziale majątku
Podział majątku wspólnego
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może domagać się podziału majątku wspólnego. Natomiast po rozwodzie, ogłoszeniu separacji, unieważnieniu małżeństwa, ustaniu małżeństwa na skutek śmierci jednego lub obojga małżonków, ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków, orzeczeniu ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez sąd z chwilą oznaczoną w wyroku wspólność ustawowa ustaje.
Dlatego małżonek rozwiedziony lub pozostający w separacji może domagać się podziału majątku wspólnego. W tym celu powinien wnieść wniosek o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego, który jest właściwy ze względu na miejsce podziału majątku. Gdyby zaś wspólność majątkowa ustała na skutek śmierci jednego z małżonków, to wówczas taki wniosek wnosi do sądu spadku. Może domagać się podziału majątku wspólnego na dwie równe części albo ustalenia nierównych udziałów małżonków w tym majątku, a także ustalenia, jakie wydatki i nakłady zostały poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie, i z tego tytułu podlegają zwrotowi.
PRZYKŁAD: JAKI SĄD ROZSTRZYGA O PODZIALE MAJĄTKU
Toczy się sprawa o rozwód i małżonek chce złożyć wniosek o podział majątku wspólnego do sądu okręgowego, który będzie orzekał o rozwiązaniu małżeństwa. Może złożyć taki wniosek i jeżeli przeprowadzenie podziału majątku wspólnego nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, sąd dokona tego podziału w wyroku orzekającym rozwód. W przeciwnym razie już po uprawomocnieniu wyroku rozwodowego rozwiedziony małżonek może wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.
PRZYKŁAD: CZY WINNY MAŁŻONEK DOSTANIE MNIEJ
Sąd orzekł rozwód z wyłącznej winy jednego małżonka. Składając wniosek o podział majątku wspólnego, małżonek niewinny domaga się przyznania mu większej części majątku tylko z tego powodu, że nie przyczynił się on swoim postępowaniem do rozwodu. Nie jest to powód, który uzasadniałby podział majątku wspólnego na dwie nierówne części.
Podział mieszkania
Najwięcej problemów przy podziale majątku wspólnego rozwiedzionych małżonków, a także małżonków pozostających w separacji, powstaje w związku z podziałem wspólnego mieszkania. W wyroku rozwodowym sąd może orzec o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie, wówczas gdy małżonkowie wspólnie w nim mieszkają. Natomiast dzieląc majątek, sąd orzeka o tym, kto zatrzymuje mieszkanie, a kto dostanie spłatę. Gdyby zaś rozwiedzeni małżonkowie byli posiadaczami spółdzielczego lokatorskiego prawa do mieszkania, to wówczas formalności związanych z ustaleniem który z nich zatrzyma mieszkanie, powinni dopełnić w ciągu roku od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. W tym terminie muszą powiadomić spółdzielnię, komu przypadło prawo albo przedstawić dowód wszczęcia postępowania w tej sprawie w sądzie.
Osoba składająca wniosek może zaproponować sposób podziału majątku wspólnego
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 35-50 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59 z późn. zm.).