Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest w celu częściowego pokrycia wydatków związanych z koniecznością zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Świadczenie to przysługuje:
• niepełnosprawnemu dziecku (do 16 roku życia),
• osobie niepełnosprawnej, która ukończyła 16 lat i ma orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym,
• osobie niepełnosprawnej, która ukończyła 16 lat i ma orzeczoną niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, pod warunkiem że niepełnosprawność (bez względu na jej stopień) powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia,
• osobie, która ukończyła 75 lat życia (bez żadnych innych warunków).
PRZYKŁAD: NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ W STOPNIU LEKKIM
Matka samotnie wychowująca dziecko, nigdzie niezatrudniona, wychowuje niepełnosprawne dziecko w wieku 17 lat. W lutym 2008 r. wystąpiła do zespołu orzekającego o niepełnosprawności o wydanie orzeczenia w celu przyznania zasiłku pielęgnacyjnego. W marcu 2008 r. zespół ten wydał orzeczenie stwierdzające u dziecka niepełnosprawność w stopniu lekkim. Z uwagi na taką treść orzeczenia zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje.
Wniosek i załączniki
Osoba występująca o zasiłek pielęgnacyjny w związku z niepełnosprawnością powinna dołączyć do wniosku orzeczenie o niepełnosprawności albo o znacznym czy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności określone w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wydane przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Koniecznym załącznikiem do wniosku jest również uwierzytelniona kopia dokumentu stwierdzającego tożsamość wnioskodawcy.
Natomiast osoba, która ukończyła 75 lat życia, do wniosku o zasiłek pielęgnacyjny dołącza tylko dokument potwierdzający wiek, np. dowód osobisty albo skrócony odpis aktu urodzenia.
Wypłata zasiłku
Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony. Jeżeli jednak orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane jest na czas określony, np. od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r., wówczas zasiłek wypłaca się tylko przez ten czas.
Zasiłek pielęgnacyjny wypłaca się nie później niż ostatniego dnia miesiąca, na który został przyznany. Jeżeli jednak wniosek o zasiłek wpłynie po dziesiątym dniu danego miesiąca, wówczas zasiłek za ten miesiąc zostanie wypłacony dopiero w następnym miesiącu.
PRZYKŁAD: WYPŁATA ZASIŁKU PIELĘGNACYJNEGO
Pracownica złożyła wniosek o zasiłek pielęgnacyjny wraz z orzeczeniem o niepełnosprawności dziecka w wieku dziesięciu lat do urzędu gminy 14 kwietnia 2008 r. Ponieważ wniosek został złożony po 10 kwietnia 2008 r., zasiłek pielęgnacyjny za ten miesiąc zostanie wypłacony do końca maja 2008 r.
Dodatek pielęgnacyjny
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, pod warunkiem że osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia.
Za osobę całkowicie niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła zdolność do jakiejkolwiek pracy. Niezdolność do samodzielnej egzystencji to natomiast takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.
PRZYKŁAD: NIEZDOLNOŚĆ DO SAMODZIELNEJ EGZYSTENCJI
Uprawniony do emerytury wystąpił do lekarza orzecznika ZUS z wnioskiem o wydanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji. Do wniosku dołączył zaświadczenie o stanie zdrowia (druk ZUS N-9) wydane przez lekarza leczącego, z którego wynikało, że był hospitalizowany z powodu skomplikowanego złamania obojczyka i przez cztery tygodnie po zakończonym leczeniu szpitalnym wymagał rehabilitacji. Lekarz orzecznik ZUS uznał okresową całkowitą niezdolność do pracy tej osoby, jednak nie stwierdził niezdolności do samodzielnej egzystencji. Osoba ta według lekarza orzecznika była zdolna do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych - ubierania się, mycia, dokonywania zakupów, gotowania posiłków. W związku z takim orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje.
Osoba ubiegająca się o dodatek pielęgnacyjny powinna zatem udowodnić, że ze względu na stan jej zdrowia musi się nią opiekować inna osoba. Opieka ta polega także na pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Powyższe potwierdza Sąd Apelacyjny w Katowicach, orzekając, że do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję człowieka nie należą wyłącznie tzw. czynności samoobsługi, jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków, ale również nabywanie żywności, przyniesienie jej do domu, ogrzewanie mieszkania, przynoszenie w tym celu wiader z węglem, podstawowe prace porządkowe niewymagające wysiłku fizycznego i prac na wysokości (wyrok z 27 kwietnia 2000 r., sygn. akt III AUa 190/00, OSA 2001/12/44).
Na wniosek albo z urzędu
W celu ustalenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego niezbędny jest wniosek osoby zainteresowanej - emeryta lub rencisty. Do wniosku konieczne jest dołączenie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Jeżeli wnioskodawca nie zgadza się z orzeczeniem lekarza orzecznika w sprawie ustalenia niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS.
Z obowiązku składania wniosku o dodatek oraz orzeczenia o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji zwolnione są osoby, które ukończyły 75 lat. Otrzymują one dodatek pielęgnacyjny z urzędu.
Brak prawa do dodatku
Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która przebywa w zakładzie opiekuńczo leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym. Od zasady tej jest wyjątek - gdy uprawniony do świadczeń i dodatku przebywa poza tymi placówkami przez okres dłuższy niż dwa tygodnie w miesiącu, dodatek przysługuje.
PRZYKŁAD: EMERYTURA BEZ DODATKU PIELĘGNACYJNEGO
Osoba uprawniona do emerytury, ze względu na orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji, pobierała od września 2007 r. dodatek pielęgnacyjny przyznany na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika na okres dwóch lat. Od 2 stycznia 2008 r. emeryt przebywa w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, zatem począwszy od stycznia 2008 r. dodatek pielęgnacyjny mu nie przysługuje. W marcu 2008 r. rodzina zabrała tę osobę do domu na święta i poza zakładem pielęgnacyjno-opiekuńczym przebywała w okresie od 21 marca do 20 kwietnia 2008 r. 21 kwietnia 2008 r. osoba ta wróciła do zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego. W związku z powyższym emerytowi za kwiecień 2008 r. przysługuje dodatek pielęgnacyjny, gdyż w tym miesiącu przebywał poza zakładem pielęgnacyjno-opiekuńczym ponad dwa tygodnie.
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW
• Jedną z przesłanek przyznania dodatku pielęgnacyjnego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Pojęcie to ma szeroki zakres i obejmuje opiekę (pielęgnację) i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Drugą przesłanką do przyznania tego dodatku jest całkowita niezdolność do pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 marca 2003, II AUa 651/02, Pr. Pracy 2004/7-8/65).
• Osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji nie zachowuje prawa do wypłaty dodatku pielęgnacyjnego wówczas, gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy podlega zawieszeniu w całości (uchwala SN z 12 października 1999 r., III ZP 7/99, OSNP 2000/5/190).
• Wprowadzenie przez ustawodawcę wyraźnego rozróżnienia pomiędzy dodatkiem a zasiłkiem pielęgnacyjnym nie może budzić żadnych wątpliwości; z rozróżnieniem tym związane są dwie odrębne podstawy prawne dla ewentualnego nabycia uprawnień do tych świadczeń (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 10 czerwca 1999 r., III AUa 238/99, OSA 2000/1/3).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Zasiłek a dodatek pielęgnacyjny
ANETA MAJ
gp@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 2 pkt 2, art. 16, art. 24 ust. 4, art. 26 ust. 1 i 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 z późn. zm.).
• Art. 12 ust. 1 i 2, art. 13 ust. 5, art. 75 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).