Obywatelstwo polskie jest nabywane przede wszystkim poprzez więzy krwi. Oznacza to, że dziecko nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są obywatelami polskimi albo gdy przynajmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane bądź nieokreślone jest jego obywatelstwo lub nie posiada żadnego obywatelstwa.
Wybór rodziców
Nawet jednak jeżeli dziecko pochodzi ze związku Polaka z cudzoziemcem, którego obywatelstwo jest znane, to nabywa ono obywatelstwo polskie. W takiej sytuacji rodzice dziecka mogą jednak złożyć przed właściwym organem oświadczenie, że wybierają dla dziecka obywatelstwo rodzica, które nie jest Polakiem. Oświadczenie takie musi być złożone w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka.
W przypadku braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka o rozstrzygnięcie do sądu. Jeżeli rodzice wybrali dla dziecka obywatelstwo inne niż polskie, to może ono samo zwrócić się do właściwego organu o nadanie mu obywatelstwa polskiego. Oświadczenie takie musi być przez nie złożone po ukończeniu 16 lat, jednak nie później niż sześć miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Jeżeli w ciągu roku od urodzenia się dziecka rodzice zmienią obywatelstwo lub zostanie ustalone, że to obywatel innego kraju jest rodzicem dziecka, wtedy obywatelstwo dziecka również ulega zmianie. Zmiana nie jest jednak dopuszczalna, jeżeli osiągnęło ono już pełnoletność. Po ukończeniu 16 lat potrzebna jest jego zgoda na zmianę obywatelstwa.
Trzeba też wiedzieć, że nabycie obywatelstwa przez nowo narodzone dziecko nie zawsze odbywa się poprzez więzy krwi. Może wynikać z faktu urodzenia się na terytorium Polski. Jeżeli dziecko urodzi się w Polsce lub zostanie w naszym kraju znalezione, to nabywa ono obywatelstwo polskie - pod warunkiem że oboje rodzice byli nieznani bądź ich obywatelstwo było nieokreślone lub nie posiadali żadnego.
KONIECZNY WNIOSEK
Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego należy złożyć do prezydenta RP za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na zamieszkanie cudzoziemca. Osoby zamieszkałe za granicą składają wniosek za pośrednictwem konsula. Po otrzymaniu wniosku wojewoda przekazuje go do ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Jednocześnie dołącza do niego własne stanowisko, minister także je precyzuje i dokumenty przesyła do Kancelarii Prezydenta RP. Jeżeli prezydent tak postanowi, wojewoda i konsul przesyła wnioski z pominięciem ministra, muszą oni jednak poinformować go o przekazaniu takich wniosków.
Zainteresowany składa:
- formularz wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego wraz ze wskazaniem motywów swojej prośby,
- poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo, np. paszport,
- poświadczoną urzędowo kopię karty stałego lub czasowego pobytu, jeżeli cudzoziemiec uzyskał zezwolenie na osiedlenie się lub zamieszkanie na terytorium Polski,
- poświadczoną urzędowo kopię aktu urodzenia,
- poświadczoną urzędowo kopię aktu małżeństwa lub inny dokument określający stan cywilny,
- własnoręcznie sporządzony w języku polskim życiorys, uwzględniający takie dane, jak: datę i miejsce urodzenia, imiona i nazwisko według metryki urodzenia, imiona rodziców, stan cywilny, zawód wyuczony i wykonywany, ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce, zajmowane stanowisko, datę i miejsce zawarcia związku małżeńskiego, dane współmałżonka, informacje o dzieciach, kraje dotychczasowego pobytu, związki z Polską, zmiany imion i nazwisk, okres służby wojskowej,
- oświadczenie o ubieganiu się lub nieubieganiu się o nadanie obywatelstwa polskiego w przeszłości,
- dokument stwierdzający brak obywatelstwa polskiego lub zwolnienie bądź zrzeczenie się obywatelstwa polskiego w przypadku, gdy wnioskodawca lub jego wstępni to obywatelstwo posiadali,
- aktualną fotografię formatu paszportowego,
- oświadczenie o znajomości przepisów dotyczących aktualnie posiadanego obywatelstwa, tj. ewentualnych konsekwencji prawnych związanych z nabyciem obywatelstwa polskiego.
Jeżeli cudzoziemiec ubiegający się o obywatelstwo polskie posiada dzieci i chce, by także one uzyskały obywatelstwo polskie, do wniosku powinien dołączyć także potwierdzone urzędowo:
- odpis aktu urodzenia dziecka,
- odpis aktu urodzenia dziecka oraz dokument o wyrażeniu zgody drugiego z rodziców na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego - gdy o obywatelstwo ubiega się tylko jedno z rodziców, a drugie nie ma obywatelstwa polskiego,
- odpis aktu urodzenia oraz pisemne oświadczenie dziecka o wyrażeniu przez nie zgody na nadanie obywatelstwa polskiego lub objęcie go takim nadaniem - jeżeli dziecko ukończyło 16 lat.
Względem osób, które ubiegają się o obywatelstwo, prowadzone jest postępowanie sprawdzające, np. przez policję.
Wymagania dla cudzoziemców
Obywatelstwo polskie może wynikać z decyzji administracyjnej. Jest wtedy nadawane przez prezydenta kraju. Osoba, które chce uzyskać obywatelstwo naszego kraju, musi zamieszkiwać na terytorium Polski co najmniej pięć lat. Podstawą zamieszkania musi być zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub posiadanie prawa stałego pobytu.
Jeżeli jednak cudzoziemiec od co najmniej trzech lat pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem polskim, to wymóg zamieszkiwania w naszym kraju od co najmniej pięciu lat ulega skróceniu do trzech. Także jednak i w tym przypadku osoba taka musi zamieszkiwać na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub posiadania prawa stałego pobytu. W takiej sytuacji termin do złożenia oświadczenia woli w sprawie nabycia obywatelstwa polskiego wynosi trzy lata i sześć miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego lub sześć miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta lub nabycia prawa stałego pobytu.
Każde państwo
ma prawo do określenia spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i utraty
Za obywatela polskiego może być uznana także osoba, która ma nieokreślone obywatelstwo lub żadnego nie posiada. Musi jednak zamieszkiwać w naszym kraju przez co najmniej pięć lat, na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich.
Nadanie obywatelstwa
Obywatelstwo polskie nadaje prezydent RP. Samą jednak decyzję w sprawie uznania za obywatela polskiego wydaje wojewoda. Jeżeli osoba ubiegająca się o obywatelstwo nie mieszka w Polsce, decyzja wydawana jest przez polskiego konsula. Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego państwa.
Jeżeli obywatelstwo polskie uzyskali oboje rodzice, to decyzja ta rozciąga się także na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli jednak obywatelstwo, zostało nadane tylko jednemu z rodziców, to dzieci uzyskają obywatelstwo polskie tylko w przypadku, gdy pozostają wyłącznie pod władzą rodzicielską rodzica, który otrzymał obywatelstwo, albo gdy drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub też gdy drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwym organem na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego. Zawsze nadanie lub rozciągnięcie nadania obywatelstwa polskiego na dzieci, które ukończyły 16 lat, następuje jedynie za ich zgodą.
Jeżeli wniosek o nadanie obywatelstwa dotyczył także dzieci, a rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kwestii obywatelstwa ich dziecka i potrzebne jest orzeczenie sądu, to wydaje je polski sąd rejonowy.
Utrata obywatelstwa
Żaden organ państwowy nie może wydać decyzji ani orzeczenia o pozbawieniu obywatelstwa - nawet jeżeli ktoś rażąco narusza porządek publiczny lub ciągle dopuszcza się ciężkich przestępstw. Obywatelstwa można natomiast się zrzec, na co zgodę musi wyrazić prezydent.
Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa przez osobę, która posiada dzieci, rozciąga się także na nie, jeżeli pozostają one pod władzą rodzicielską rodziców. Dzieci, które ukończyły 16 lat, muszą wyrazić zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielona jednemu z rodziców może zostać rozciągnięta również na dzieci, ale tylko po spełnieniu pewnych warunków. Dzieci muszą pozostawać pod władzą rodzicielską rodzica, który zrzekł się obywatelstwa, a drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska lub nie jest on obywatelem polskim. Nawet jednak jeżeli drugi z rodziców ma władzę rodzicielską i obywatelstwo polskie, to może on wyrazić przed właściwym organem zgodę na utratę obywatelstwa polskiego przez dzieci. W przypadku braku porozumienia między rodzicami, sprawę może rozstrzygnąć sąd.
PRZYKŁAD: SYN POLAKA I NIEMKI
Syn Polaka i Niemki urodził się w Polsce. Rodzice złożyli oświadczenie, w którym wskazali, że chcą, aby ich dziecko miało obywatelstwo niemieckie. Mimo że ojciec dziecka jest Polakiem i że urodziło się ono w naszym kraju, nabyło ono obywatelstwo niemieckie - oświadczenie rodziców w tej sprawie ma bowiem decydujące znaczenie.
ARKADIUSZ JARASZEK
arkadiusz.jaraszek@infor.pl
Podstawa prawna
Ustawa z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353, ze zm.).