Notariusz to osoba powołana do dokonywania czynności, których strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną. Są to więc tzw. czynności notarialne. Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, zaś czynności notarialne mają charakter dokumentu urzędowego. Notariuszy powołuje minister sprawiedliwości i wyznacza im siedzibę kancelarii, w której będą wykonywać swój zawód. Robię to jednak po konsultacji z radą właściwej izby notarialnej, czyli organu samorządu notarialnego. Czasami zawód notariusza określa się stosowaną przed laty nazwą, mianowicie rejent.
Rolą notariuszy w systemie prawnym Rzeczypospolitej Polskiej jest zapobieganie sporom sądowym poprzez zapewnienie pewności i bezpieczeństwa obrotu. Dokonując czynności notarialnych, notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne.
Taksa notarialna
to maksymalne opłaty ustalone przez ministra sprawiedliwości
Jak działają rejenci
Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej. Czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności. Chodzi np. o sytuację, gdy czynności w formie aktu notarialnego chce dokonać osoba, która nie może opuścić szpitalnego łóżka czy też mający zdolność do czynności prawnych więzień. Maksymalna kwota, o którą może być zwiększone wynagrodzenie za dokonanie czynności notarialnej poza kancelarią notarialną, wynosi w porze dziennej - 50 zł, zaś w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy - 100 zł.
Notariusz może prowadzić tylko jedną kancelarię. Zatrudnia pracowników oraz zapewnia warunki lokalowe oraz wyposażenie kancelarii. Kilku notariuszy może prowadzić jedną kancelarię na zasadach spółki cywilnej lub partnerskiej. W takim jednak wypadku każdy z notariuszy dokonuje czynności notarialnych we własnym imieniu i ponosi odpowiedzialność za czynności przez siebie dokonane. Na dokumentach i aktach notarialnych notariusz przybija pieczęć z wizerunkiem orła. Notariusz, podobnie jak adwokat i radca prawny, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu swoich czynności. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego. Notariusz dokonuje czynności w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego, odpowiednio wykazaną, zgodnie z wymogami dotyczącymi tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego.
Niezbędny przy nieruchomościach
Przepisy prawa dla większości czynności prawnych dotyczących nieruchomości wymagają formy aktu notarialnego. Chodzi np. o ustanowienie odrębnej własności i przeniesienie lokalu, ustanowienie dożywocia, sprzedaż, darowiznę, zamianę, zniesienie współwłasności, wniesienie aportu do spółki kapitałowej, jeżeli przedmiotem tych czynności są prawo własności lub użytkowanie wieczyste nieruchomości albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zrzeczenie się własności nieruchomości, ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości, ustanowienie prawa pierwokupu lub odkupu dla nieruchomości oraz wykonanie prawa pierwokupu nieruchomości.
Opłaty u notariusza
Za swoje czynności notariusz pobiera opłaty, czyli tzw. taksę notarialną. Maksymalną stawkę taksy ustala minister sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. Taksa jest uzależniona od typu czynności i wartości przedmiotu czynności notarialnej. Opłaty za czynności notariuszy są obłożone 22-proc. VAT. Notariusz jest także płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych i podatku od spadków i darowizn oraz pobiera i odprowadza do sądu opłaty sądowe. Musimy pamiętać, że ustalone przez ministra taksy to kwoty maksymalne. Notariusz może pobrać kwotę niższą niż wskazana w rozporządzeniu. Pamiętajmy więc, że stawki u notariusza są negocjowane.
Jeśli sytuacja majątkowa osoby nie pozwala na poniesienie kosztów czynności notariusza, czyli strona czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części z ponoszenia tego wynagrodzenia.
JAKICH CZYNNOŚCI DOKONUJE NOTARIUSZ:
• sporządza akty notarialne obejmujące czynności prawne, dla których przepis prawa wymaga formy aktu notarialnego lub jeżeli taka jest wola stron
• sporządza poświadczenia: własnoręczności podpisu, daty okazania dokumentu, pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu, zgodności odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem
• doręcza oświadczenia
• spisuje protokoły zgromadzeń, zebrań, posiedzeń organów
• sporządza protesty weksli i czeków
• przyjmuje na przechowanie dokumenty, pieniądze i papiery wartościowe
• sporządza wypisy, odpisy i wyciągi dokumentów
• sporządza projekty aktów, oświadczeń i innych dokumentów
• dokonuje innych czynności wynikających z odrębnych przepisów
KATARZYNA RYCHTER
katarzyna.rychter@infor.pl