Zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej studenci podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Przepisy wskazują również wyraźnie kolejność przejmowania obowiązku zgłoszenia. Jeżeli więc student jest zatrudniony na umowę o pracę, do ubezpieczenia zgłasza go jego pracodawca. Jeżeli student prowadzi własną działalność gospodarczą, obowiązek ten leży po jego stronie.
Uczelnia zadba o ubezpieczenie
W drugiej kolejności obowiązek zgłoszenia studenta do ubezpieczenia mają rodzice studenta. Tak jest jednak w przypadku tych studentów, którzy jeszcze nie pracują lub nie prowadzą własnej działalności gospodarczej oraz nie mają ukończonych 26 lat. Studenta, który ukończył 26 rok życia lub nie podlega ubezpieczeniu z innego tytułu, do ubezpieczenia zgłasza uczelnia, w której się uczy. Dotyczy to wszystkich typów uczelni i trybów studiowania, czyli także np. uczelni prywatnych czy studiów zaocznych. O to, by uczelnia zgłosiła studenta do ubezpieczenie w NFZ, występuje sam zainteresowany. Musi złożyć oświadczenie o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu.
Prawo do ubezpieczenia w NFZ wygasa po czterech miesiącach od zakończenia nauki lub w momencie skreślenia z listy uczniów lub studentów.
Wybór lekarza POZ
Początek roku akademickiego oznacza dla studentów, zwłaszcza przyjezdnych, ponowny wybór lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Ma on bowiem prawo wyboru lekarza POZ również w miejscu kształcenia, jeżeli nie pokrywa się ono z miejscem dotychczasowego zamieszkania. W takiej sytuacji student wybiera lekarza na dziewięć miesięcy w roku, czyli od października do czerwca, kiedy trwa rok akademicki. Natomiast w miejscu stałego zamieszkania wybiera lekarza na trzy miesiące letnie (czas trwania wakacji).
Po czterech
miesiącach od zakończenia nauki student traci prawo do ubezpieczenia w NFZ
W tym celu student musi złożyć deklarację wyboru lekarza POZ na formularzach dostępnych w placówkach ochrony zdrowia oraz na stronach internetowych NFZ www.nfz.gov.pl. Przy wyborze lekarza, pielęgniarki i położnej w miejscu nauki do deklaracji należy dołączyć również jeden egzemplarz wyboru lekarza w miejscu stałego zamieszkania (w celu identyfikacji właściwego oddziału wojewódzkiego Funduszu). Na deklaracji wyboru należy umieścić okres objęcia opieką lekarską, miejsce zamieszkania oraz nauki. Dzięki temu student będzie miał prawo do wizyt u lekarza POZ zarówno w miejscu kształcenia, jak i w miejscu stałego zamieszkania.
Potwierdzenie ubezpieczenia
Podczas wizyty u lekarza student (również każda inna osoba ubezpieczona w NFZ) musi okazać dokument ubezpieczenia. Jest nim każdy dokument potwierdzający uprawnienia studenta do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej, w szczególności taki, który wskazuje na regularne opłacanie składki zdrowotnej do Funduszu. Może to więc być aktualnie potwierdzona przez pracodawcę legitymacja ubezpieczeniowa (podstemplowana) albo zgłoszenie do ubezpieczenia (druk ZCZA lub ZCNA). W przypadku studentów ubezpieczonych przez uczelnie dokumentem potwierdzającym prawo do bezpłatnych świadczeń jest ważna legitymacja studencka (podstemplowana) wraz z dokumentem potwierdzającym zgłoszenie do ubezpieczenia.
W razie nagłego zachorowania, wypadku czy zatrucia dokument taki może zostać przedstawiony później. W przypadku przyjęcia do szpitala można to zrobić w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia hospitalizacji, a jeśli to niemożliwe - w ciągu siedmiu dni od dnia wypisania ze szpitala. W przeciwnym wypadku szpital może obciążyć chorego kosztami leczenia. Jeżeli okazałoby się, że za pracującego studenta składki nie odprowadzał jego pracodawca, to ten ostatni będzie musiał pokryć koszty udzielonym świadczeń medycznych.
Student z zagranicy
Studenci pochodzący z innych krajów Unii Europejskiej, pobierający naukę w polskich uczelniach również mają prawo do bezpłatnych usług zdrowotnych. Są traktowani na takich samych zasadach jak ich polscy koledzy. Jako dowód objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym w trakcie wizyty u lekarza lub w szpitalu muszą okazać Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Dzięki niej mają dostęp do bezpłatnych świadczeń medycznych, ale tylko w tych placówkach ochrony zdrowia, które mają podpisane umowy z NFZ na świadczenie usług zdrowotnych w danym roku kalendarzowym.
W przypadku studentów pochodzących spoza UE, np. z Ukrainy, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Aby mieć zapewnioną opiekę medyczną w Polsce, mogą podpisać umowę o dobrowolnym ubezpieczeniu zdrowotnym z dyrektorem właściwego ze względu na miejsce pobierania nauki oddziału NFZ. Do zawarcia takiej umowy niezbędne jest przedstawienie zaświadczenia ze szkoły o tym, że dana osoba ma status studenta. Miesięczna składka wynosi kilkadziesiąt złotych.
Polski student w UE
Również polski student wyjeżdżający do innego państwa UE ma prawo do świadczeń zdrowotnych. Musi w tym celu, jeszcze przed wyjazdem z Polski, wyrobić w odpowiednim oddziale NFZ Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Karta jest pewnego rodzaju gwarantem i potwierdzeniem prawa jej posiadacza do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych. Uprawnia ona do korzystania z niezbędnych świadczeń medycznych w innym państwie członkowskim w takim zakresie, który umożliwi kontynuowanie zaplanowanego pobytu w państwie, w którym student podjął naukę, bez konieczności przerywania jej i powrotu do kraju.
WNIOSEK O KARTĘ
Student lub uczeń, podobnie jak każdy inny ubezpieczony, musi złożyć przed wyjazdem wniosek do NFZ o wydanie EKUZ. Wniosek należy złożyć we właściwym ze względu na miejsce zameldowania oddziale wojewódzkim lub delegaturze NFZ. Druk wniosku można pobrać zarówno w oddziałach Funduszu, jak i ze strony internetowej Funduszu. We wniosku należy zaznaczyć cel podróży (w przypadku studenta - kontynuacja nauki), a przy jego składaniu należy pamiętać o dołączeniu do niego dowodu ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku studentów jest to np. podstemplowana książeczka studencka. Jeżeli student jest zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przez jednego z rodziców, to może również dołączyć oświadczenie pracodawcy rodzica o dokonaniu takiego zgłoszenia. W takim przypadku należy więc do wniosku dołączyć druk ZUS RMUA poświadczający opłacanie składki zdrowotnej przez pracodawcę.
Wniosek wraz z załącznikami można złożyć osobiście w NFZ lub przesłać dokumenty pocztą lub faksem. W przypadku studentów i uczniów o terminie ważności karty decyduje data stempla w legitymacji lub książeczce studenckiej. Jeżeli więc okresem ważności legitymacji jest czas od 1 listopada do 31 marca, czyli pierwszy semestr roku akademickiego, to również EKUZ będzie ważny przez pół roku. Przed zakończeniem tego okresu student uczący się na terenie innego kraju Wspólnoty musi ponownie złożyć wniosek do NFZ (lub osoba przez niego upoważniona) o ponowne wystawienie karty. Formalności z tym związane można np. załatwić w trakcie przerwy semestralnej.
Karta pozwala na bezpłatne korzystanie z opieki tylko w tych placówkach, które działają w ramach powszechnego systemu ochrony zdrowia (odpowiednika naszego NFZ). Za leczenie prywatne student musi zapłacić we własnym zakresie. W większości państw także placówki działające w ramach powszechnego systemu ochrony zdrowia pobierają pewne opłaty od ubezpieczonych. EKUZ nie zwalnia z poniesienia tych kosztów. Jest to więc równoznaczne z tym, że jeżeli na terenie Niemiec jeden dzień pobytu w szpitalu kosztuje dodatkowo 10 euro, to także polski student będzie musiał je uiścić.
Jeżeli dojdzie do tego, że mimo posiadania karty i korzystania ze świadczenia, które nie jest objęte żadnymi dodatkowymi opłatami, pacjent będzie zmuszony do zapłacenia za nie, wówczas należy zebrać wszystkie faktury i rachunki. Potwierdzą one po powrocie do kraju, jakie koszty ponieśliśmy i czy faktycznie zostały one niesłusznie pobrane. Wtedy można ubiegać się o ich zwrot od NFZ.
JOLANTA GÓRA, DOMINIKA SIKORA
Podstawa prawna
• Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).