Dlatego podstawowym problemem, przed którym od wielu lat stoi polski ustawodawca oraz organy stosujące prawo, jest z jednejstrony zapewnienie wykonania normy zakazującej eksmisji bez wskazania lokalu lubpomieszczenia, do którego może ona nastąpić, z drugiej zaś zapewnieniewykonania orzeczeń sądowych nakazujących eksmisję z lokalu mieszkalnego, zuwzględnieniem praw i interesów innych osób, a także interesu publicznego.
Warto przy tym wskazać, że zgodnie z art. 1046 § 4ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z1964 r. Nr 43, poz. 296, ze zm., dalej „k.p.c.”), nie jest co do zasady dopuszczalnatzw. eksmisja „na bruk”. Oznacza to w praktyce, że osoba obowiązana do opuszczenia lokalu służącego zaspokajaniu jejpotrzeb mieszkaniowych, która nie maprawa do lokalu socjalnego lub zamiennego, nie może zostać wyeksmitowana bez zapewnienia jej pomieszczeniatymczasowego.
Wychodząc naprzeciw powyższym problemom, dnia 4listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny(dalej „TK”) wydał wyrok w sprawiezgodności art. 1046 § 4 k.p.c. z Konstytucją (sprawa K 19/06). TK orzekł, że powyższy przepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji iwynikającą z niego zasadą prawidłowej legislacji, z art. 45 ust. 1 oraz z art.64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a ponadto w zakresie, w jakimdotyczy wykonania obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego orzeczonegowyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, jest niezgodny także z art.71 ust. 1 Konstytucji.
Wydając wyrok w tej sprawie, TK odroczył utratę mocy obowiązującej wskazanegoprzepisu o 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku, co powoduje, że utraci onmoc obowiązującą 17 listopada 2011 r. Wpraktyce, w przypadku gdyby nie weszły w życie w tym zakresie inne przepisyprawne, oznaczałoby to, iż po 17 listopada 2011 r. przestałby obowiązywać tzw. zakaz eksmisji na bruk, a komornik niemusiałby wstrzymywać się z wykonaniem wyroku eksmisyjnego do czasu zapewnieniadotychczasowemu lokatorowi pomieszczenia tymczasowego.
Warto w tym miejscu przypomnieć, dlaczego TK uznał art.1046 § 4 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu za niezgodny ze wskazanymiprzepisami Konstytucji. TK orzekł, że powyższyprzepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji i wynikającą z niego zasadąprawidłowej legislacji, ponieważ stopień niedookreśloności tego przepisu jestznaczny, uniemożliwia on prawidłową wykładnię i stosowanie zaskarżonegoprzepisu oraz ustalenie praw i obowiązków dłużnika, wierzyciela i gminy wodniesieniu do zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego. Jak wskazałTK, konsekwencją braku precyzyjnegookreślenia obowiązków związanych z zapewnieniem lokalu tymczasowego jestniewykonywanie tych obowiązków przez wskazane podmioty. W praktyce powodujeto, że wyroki eksmisyjne nie są wykonywane albo są wykonywane ze znacznymopóźnieniem.
TK wskazał również, że art. 1046 § 4 k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji,zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawybez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisłysąd, a także z art. 64 ust. 1 w związkuz art. 31 ust. 3 Konstytucji, według którego każdy ma prawo do własności,innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia, zaś ograniczenie tych prawmoże zostać ustanowione tylko przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 31ust. 3 Konstytucji. Ponadto, w zakresie,w jakim wskazany przepis dotyczył wykonania obowiązku opróżnienia lokalumieszkalnego orzeczonego wyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, TKuznał go za niezgodny także z art. 71 ust. 1 Konstytucji, według któregopaństwo w swojej polityce uwzględnia dobro rodziny, a rodziny wielodzietne,niepełne i znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej powinny być otoczoneszczególną pomocą ze strony władz publicznych.
Jednocześnie zaznaczyć należy, że w dniu 16 listopada 2011 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy oochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksucywilnego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.z 2011 r. Nr 224, poz. 1342, dalej„nowelizacja”), którą przedstawimy szerzej w naszej publikacjiz dnia 16listopada 2011 r. Nowelizacja uzupełni lukę, która mogłaby powstać na skutekwyroku TK uznającego art. 1046 § 4 k.p.c. za niezgodny z Konstytucją ipowodującego utratę mocy obowiązującej tego przepisu.
Podsumowując, konsekwencjąwskazanego wyroku TK będzie utrata z dniem 17 listopada 2011 r. mocyobowiązującej przez art. 1046 § 4 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu, zgodnie zktórym wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzebmieszkaniowych komornik nie może dokonać eksmisji dłużnika do czasu, gdy gminawskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie. Jednocześnie,warto wskazać, że nowelizacja, która wejdzie w życie 16 listopada 2011 r.wprowadzi nowe brzmienie wskazanego przepisu, uzupełni lukę, która mogłabypowstać przez powyższy wyrok TK, a tym samym w większym stopniu zabezpieczyinteresy właścicieli lokali, którzy będą mogli wyegzekwować orzeczoną przez sądeksmisję i korzystać z lokali będących ich własnością.
Aneta Wrona-Kłoczko
aplikant radcowski