Spór o to, czy od podziemnej infrastruktury kopalń gminom należy się podatek, trwa od kilkunastu lat. Według wyliczeń ekspertów branży, ostateczne usankcjonowanie obciążenia wyrobisk kopalń podatkiem wiązałoby się z zapłatą przez górnicze firmy ponad 1,4 mld zł zaległych i bieżących podatków oraz odsetek.
Rozprawa, jaka odbędzie się 13 września w Trybunale Konstytucyjnym, ma dać odpowiedź na pytanie prawne, jakie w czerwcu 2009 r. zadał Trybunałowi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w związku ze sprawą Jastrzębskiej Spółki Węglowej (JSW), spierającej się o podatek z samorządem Ornontowic.
W sprawach sądowych dotyczących opodatkowania wyrobisk zapadały różne wyroki, w różnych sądach i instancjach - z reguły niekorzystne dla kopalń. Dlatego gdy gliwicki sąd zdecydował się zapytać Trybunał o zgodność z konstytucją przepisów definiujących pojęcie budowli w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, przedstawiciele JSW uznali to za zwiastun możliwego przełomu w sprawie - na korzyść kopalń.
Sąd wskazał, że przepisy dotyczące podatku od nieruchomości w zakresie ustalenia tego, co w istocie jest budowlą podlegającą opodatkowaniu, są nieprecyzyjne i niejasne. Sędziowie mieli też wątpliwości, czy odsyłając w ustawie podatkowej do "przepisów prawa budowlanego" chodzi stricte o ustawę prawo budowlane, czy także inne regulacje, np. prawo geologiczne i górnicze. Obecnie prawnicy JSW są sceptyczni w ocenie tego, czy odpowiedź na pytanie sądu może przynieść przełom w sprawie.
"Początkowo postanowienie gliwickiego sądu wywołało u nas optymizm, gdyż był to pierwszy przypadek przełamania jednolitej i niekorzystnej dla górnictwa fali wyroków. Jednak po analizie zakresu pytania i możliwych odpowiedzi Trybunału doszliśmy do wniosku, że prawdopodobnie orzeczenie z 13 września nie przybliży nas ani o krok do rozwiązania sporu w sprawie opodatkowania wyrobisk" - ocenił w piątek prezes JSW, Jarosław Zagórowski.
Trybunał może orzec, że przepisy, o które pyta gliwicki sad, są zgodne z konstytucją lub nie. Uznanie, że obowiązująca w polskim prawie definicja budowli na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości jest niezgodna z ustawą zasadniczą skutkowałoby tym, że od żadnej budowli nie można byłoby pobierać podatku. Natomiast jeżeli Trybunał orzeknie o konstytucyjności przepisów, będzie to oznaczało, że budowle podlegają opodatkowaniu, jednak bez rozstrzygnięcia jak należy definiować termin budowle.
"Niestety, zakres pytania skierowanego przez WSA w naszej sprawie do Trybunału pozwala przypuszczać, że 13 września nie usłyszymy odpowiedzi na pytanie czy sporne wyrobiska podlegają opodatkowaniu czy też są z niego wyłączone" - uważa prezes JSW.
Jego zdaniem, w praktyce będzie to oznaczać, że sytuacja spółki jako podatnika podatku od nieruchomości nie zmieni się. "Do czasu zmiany przepisów w tym zakresie będziemy zmuszeni kontynuować dotychczasowe spory toczone z gminami" - zapowiedział Zagórowski, przypominając, że JSW utworzyła i na bieżąco aktualizuje rezerwy związane z toczącymi się sporami.
"W sytuacji negatywnego dla JSW rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał Konstytucyjny polityka rachunkowa w tym zakresie będzie nadal kontynuowana, a wynik finansowy jest zabezpieczony rezerwami" - podała spółka w piątkowym komunikacie.
Spory spółek węglowych z gminami trwają od kilkunastu lat. Ich pierwsza falę zakończył Sąd Najwyższy, który w marcu 2002 r. uznał, że podziemne wyrobiska górnicze oraz zlokalizowane w nich budowle nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Jednak w opinii organów podatkowych uchwała ta straciła na aktualności z początkiem 2003 r., kiedy zmieniono ustawę o podatkach i opłatach lokalnych w części regulującej zakres podatku od nieruchomości.
Wówczas do ustawy wprowadzono definicję budowli poprzez odwołanie w tym zakresie do prawa budowlanego. Organy podatkowe i sądy uznały, że wyrobisko górnicze, na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości, powinno być traktowane, jako budowla składająca się z poszczególnych obiektów (urządzeń) funkcjonalnie ze sobą powiązanych. Górnictwo kwestionuje takie rozumienie wyrobiska, odwołując się do prawa geologicznego i górniczego.