Jeśli małżonkowie nie zawarli przed zawarciem małżeństwa, bądź w czasie jego trwania majątkowej umowy małżeńskiej, to z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy nimi wspólność majątkowa zmocy ustawy z dnia 25lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 z późn. zm., dalej „k.r. i o.”). Powstanie wspólności majątkowej powoduje,że istnieją trzy masy majątkowe: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste każdego z małżonków.
W czyimzatem majątku znajdzie się przedmiot, gdy jeden z małżonków nabył jego własnośćwraz z osobą trzecią? Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 27 czerwca 1996 roku stwierdził,że w sytuacji, gdy podczas trwania wspólności ustawowej jedno z małżonkównabędzie przedmioty majątkowe wspólnie z konkubentem, przedmioty takie stanowiąwspółwłasność konkubenta imałżonków - tych ostatnich na zasadziewspólności ustawowej, chyba że małżonek nabył te przedmioty za środkinależące do jego majątku osobistego (III CZP 70/96). A więc, przedmioty te będąwłasnością również małżonki, jeżeli nie zostały nabyte za środki należące domajątku osobistego małżonka.
Jednak,aby szczegółowo przedstawić kwestie związane z majątkiem wspólnym i majątkamiosobistymi małżonków, na wstępie, warto wyjaśnić, że majątek wspólny małżonkówobejmuje przedmioty majątkowe, które zostaną nabyte w czasie trwania wspólnościmajątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Terminem„przedmioty majątkowe” objęte są zarówno prawa własności rzeczy, jak i wierzytelności.
Dodatkowo,do majątku wspólnego należy również wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego zmałżonków. Niezwykleważne jest to, że do majątku wspólnego wliczamy tylko takie wynagrodzenie którezostało już pobrane, czyli np. przelane na rachunek bankowy jednego z małżonków.Jeślipracodawca nie wypłaca małżonkowi wynagrodzenia, to roszczenie o jego zapłatę należydo majątku osobistego tego małżonka, a dopiero po jego wypłacie wejdzie domajątku wspólnego.
Opróczww. składników majątku wspólnego małżonków, należą do niego także wszelkie dochody uzyskane z tego majątku, oraz dochody uzyskanez majątku osobistego każdego z małżonków, czyli np. czynsz z umowy najmu mieszkania, czy towspólnego, czy to należącego do jednego z małżonków. Dodatkowo, wszelkie środki zgromadzone na rachunkuotwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków należązarówno do jednego, jak i do drugiego małżonka, ponieważ również one wchodzą wskład majątku wspólnego.
Jednak poza majątkiem wspólnym małżonkówistnieją jeszcze ich majątki odrębne, zwane majątkami osobistymi. Majątek osobistykażdego z małżonków stanowią przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte przedpowstaniem wspólności ustawowej, czyli przed zawarciem małżeństwa. W składmajątków osobistych wchodzą również przedmiotymajątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba żespadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Do majątku osobistego należą również nagrody zaosobiste osiągnięcia jednego z małżonków, oraz wszelkie przedmioty majątkowe,które uzyskał małżonek z tego tytułu. Są to przykładowo nagrodyza pracę twórczą, a więc: nagrody naukowe, artystyczne, literackie,techniczne, nagrody uzyskane na konkursach. Nie są natomiast nagrodami w tym sensie świadczenia pieniężne w postacispecjalnego dodatkowego wynagrodzenia, takie jak tzw. trzynasta pensja,należności za sporządzenie bilansu, wynagrodzenie za dodatkową pracę i innegorodzaju premie, jakie może otrzymać pracownik, czyli pracownicze nagrodyspecjalne. Podobnie, majątek odrębny małżonka stanowią przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanierozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zwyjątkiem renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lubczęściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększeniasię jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Do majątkuodrębnego małżonków wlicza się także prawamajątkowe wynikające ze wspólności łącznej - przede wszystkim chodzi tu omajątek wspólny wspólników spółki cywilnej.
Majątek odrębny każdego z małżonków obejmuje takżeubrania, biżuterię, czy kosmetyki danego małżonka, bowiem są to przedmioty majątkowe służące wyłącznie dozaspokajania osobistych jego potrzeb. W sytuacji, gdy jeden z małżonków,jest artystą i maluje, fotografuje, śpiewa, pisze programy naukowe alboartykuły do prasy, to wszelkie prawa z tego tytułu należą tylko do niego.
Podsumowując, wskazać należy, że przepisy k.r. io. dość szczegółowo określają które przedmioty majątkowe wchodzą do majątkuwspólnego małżonków, a które do majątku osobistego jednego z małżonków. Jeślijednak pomiędzy małżonkami powstałby spór w tym zakresie, jego rozstrzygnięciemoże nastąpić na drodze sądowej.
Autorzy: Aneta Wrona-Kłoczko, Patrycja Dzięgielewska