Do podstawowych zadań płatników składek w zakresie ubezpieczeń społecznych należą: ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, obliczanie prawidłowych kwot składek, rozliczanie składek od prawidłowo ustalonej podstawy wymiaru, a przede wszystkim terminowe opłacanie składek. Niestety ten ostatni obowiązek, zwłaszcza w czasach kryzysu gospodarczego, nie zawsze jest możliwy do zrealizowania.
Nieprzestrzeganie obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych wynikających z przepisów wiąże się dla przedsiębiorcy z poważnymi sankcjami finansowymi. Należy pamiętać, że przedawnienie dochodzenia należności z tytułu składek upływa dopiero po 10 latach. Jeżeli płatnik nie opłaca składek w terminach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, zobowiązany jest sam obliczyć odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonej w ustawie – Ordynacja podatkowa. Kwotę odsetek za zwłokę nalicza się oddzielnie od zaległości za każdy miesiąc od następnego dnia po upływie terminu płatności składki. Odsetki za zwłokę płatnik składek jest zobowiązany bez wezwania ZUS uregulować wraz z zaległą składką.
W przypadku nieopłacenia składek na ubezpieczenia społeczne lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS może ponadto wymierzyć płatnikowi składek opłatę dodatkową w wysokości 100% nieopłaconej kwoty składek. Poza tym płatnik składek, który nie dopełnił obowiązku opłacenia składek, podlega karze grzywny. Należności z tytułu nieopłaconych składek mogą być także zabezpieczone na majątku dłużnika przez ustanowienie hipoteki ustawowej, która powstaje z dniem wydania przez ZUS decyzji określającej wysokość należności.