Sposób ustalania emerytury

Halina S. we wrześniu 2004 r. wystąpiła z wnioskiem do ZUS o przyznanie emerytury. Miała już ukończone 60 lat oraz udowodnione 27 lat i 2 miesiące okresów składkowych i nieskładkowych. ZUS, działając zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.), przeliczył podstawę wymiaru emerytury, biorąc pod uwagę wynagrodzenia otrzymywane przez zainteresowaną w latach 1984-1993.

 

W tym okresie zarobki Haliny S. nie zawsze były odpowiednio wysokie. O ile we wcześniejszych latach zarabiała przeważnie powyżej średniej krajowej, o tyle od 1989 r. jej wynagrodzenie zaczęło gwałtownie spadać (osiągając wskaźniki między 27 a 50% przeciętnego wynagrodzenia), by wreszcie od 1992 r. osiągnąć 0 - od tego roku pani Halina pozostawała na utrzymaniu męża.

Postępowanie przed sądem

Halina S. odwołała się od tej decyzji, żądając ustalenia wysokości emerytury na podstawie 10 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Przyczyną tego żądania był fakt, że w ciągu ostatnich 20 lat przed złożeniem wniosku emerytalnego Halina S. pozostawała tylko niespełna 7 lat w zatrudnieniu. W dokumentacji płacowej, jaką przedłożyła do ZUS, była duża luka - informacje pochodziły tylko z lat 1963-1964 oraz 1979-1991. Za pozostałe lata nie było danych - dokumentacja została zniszczona lub zaginęła.

Sądy rozpatrujące kolejno: odwołanie i apelację nie uwzględniły żądań Haliny S. W związku z niską wartością przedmiotu sporu sprawa nie trafiła do Sądu Najwyższego i wyrok sądu apelacyjnego uprawomocnił się. Halina S. złożyła więc skargę do Trybunału Konstytucyjnego, wnosząc o stwierdzenie niezgodności art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w części, w której ogranicza prawo wyboru 10 kolejnych lat do 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę z art. 32 ust. 1 oraz z art. 67 ust. 1 konstytucji.

Wyrok TK

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 kwietnia 2008 r. (SK 96/06, niepubl.) nie podzielił jednak opinii skarżącej i sporne przepisy uznał za konstytucyjne. Uzasadniając orzeczenie, wskazał, że zasada ustalania wysokości emerytury na podstawie średniej podstawy wymiaru składek wybranych z 10 kolejnych lat z 20 lat poprzedzających wniosek emerytalny została wprowadzona jako efekt długotrwałej reformy emerytalnej. Sposób wyliczania emerytur nie różnicuje jednak obywateli - nie ma znaczenia rodzaj pracodawcy, zawód, branża. Nie narusza również obowiązku zapewnienia zabezpieczenia społecznego - każdy, kto wnioskuje o emeryturę, musi dostać co najmniej jej minimalną kwotę, wskazaną przepisami. Ponadto inne przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwiają obliczenie emerytury inną metodą (na podstawie składki z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia).