Skrócenie pobierania zasiłku
Ubezpieczona-matka dziecka nie musi wykorzystywać zasiłku macierzyńskiego w całości. Jak wskazuje art. 29 ust. 4a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.), zwanej dalej ustawą, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 14 tygodni może ona zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego za pozostały okres i wrócić wcześniej do pracy. Wówczas pozostała część okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z pewnym zastrzeżeniem. Okres urlopu macierzyńskiego wynosi odpowiednio 18 tygodni (126 dni) przy pierwszym porodzie, 20 tygodni (140 dni) przy każdym następnym porodzie, 28 tygodni (196 dni) w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. W razie przyjęcia dziecka na wychowanie - nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia - okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi 18 tygodni (126 dni), ale nie może być krótszy niż 8 tygodni (56 dni).
Po wykorzystaniu przez ubezpieczoną-matkę dziecka 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego, ojcu będzie przysługiwało prawo do tego zasiłku odpowiednio przez okres 4, 6 lub 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu-ojcu dziecka będzie odpowiednio się zmniejszał, o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej-matce dziecka. Rezygnując z części zasiłku macierzyńskiego, pracownica musi uprzedzić pracodawcę o chęci wcześniejszego powrotu do pracy najpóźniej na siedem dni przed zamierzonym przystąpieniem do pracy.
Skrócenie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka następuje na jej pisemny wniosek, po przedłożeniu zaświadczenia o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego, wystawionego przez płatnika zasiłku. Ponadto, w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem potrzebne będzie zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego, ubezpieczonego prowadzącego działalność pozarolniczą - oświadczenie ojca dziecka o przerwaniu tej działalności, pozostałych ubezpieczonych - zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej.
Z kolei, przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu-ojcu dziecka w przypadku skrócenia przez matkę dziecka okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego następuje na podstawie skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka, zaświadczenia o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego, wystawionego przez płatnika zasiłku, a także w przypadku: ubezpieczonego będącego pracownikiem (zaświadczenia pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego), ubezpieczonego prowadzącego działalność pozarolniczą (oświadczenia ojca dziecka o przerwaniu tej działalności), pozostałych ubezpieczonych (zaświadczenia o przerwaniu działalności zarobkowej).
Możliwość skrócenia okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego mają ubezpieczone, które są pracownicami i pobierają zasiłek macierzyński w okresie urlopu macierzyńskiego, jak i ubezpieczone niebędące pracownicami, którym urlop macierzyński nie przysługuje, ale które mają prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego.
Śmierć matki dziecka
Artykuł 29 ust. 4 ustawy przewiduje, że w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego wyżej wymienionym ubezpieczonym będzie odpowiednio zmniejszony o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej-matce dziecka.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu-ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka nastąpi na podstawie odpowiednich dowodów. Są to: skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie (o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego, wystawionego przez płatnika zasiłku), a także w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem - zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego, ubezpieczonego prowadzącego działalność pozarolniczą - oświadczenie ojca dziecka o przerwaniu tej działalności, pozostałych ubezpieczonych - zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej. W sytuacji porzucenia dziecka przez ubezpieczoną-matkę dziecka, do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego potrzebne będzie dodatkowo oświadczenie o porzuceniu dziecka.
Przyjęcie dziecka na wychowanie
Ubezpieczony może również ubiegać się o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego w sytuacji przyjęcia na wychowanie dziecka. Zasiłek macierzyński będzie przysługiwał ubezpieczonemu, który w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
- przyjmie na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpi do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
- przyjmie na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem) dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.
Do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie wymagane jest oświadczenie o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie oraz zaświadczenie sądu opiekuńczego wystąpieniu do sądu o:
• przysposobienie dziecka,
• przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej
- zawierającego informację o dacie urodzenia dziecka. W przypadku wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wymagane jest dodatkowo zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Podstawa prawna:
• ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 65, poz. 742 z poźn.zm.).
Mikołaj Góralczyk