Kto może starać się o rentę socjalną

- przed ukończeniem 18 roku życia,

- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia,

- w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Należy podkreślić, że jedynie naruszenie sprawności organizmu, które spowodowało całkowitą niezdolność do pracy, musi powstać w jednym z wymienionych okresów. Natomiast samo powstanie tej niezdolności może powstać w późniejszym czasie, nawet po wielu latach od ujawnienia schorzenia, które ją spowodowało.

Uprawnienia cudzoziemców

Rentę socjalną mogą uzyskać nie tylko zamieszkujący i przebywający na terytorium RP obywatele polscy, ale również cudzoziemcy posiadający zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w związku ze ściśle określoną w przepisach okolicznością, zgody na pobyt tolerowany lub status uchodźcy uzyskany w naszym kraju. Rentę socjalną mogą również otrzymać mieszkający i przebywający w Polsce obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej, posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium RP.

Bez prawa do renty

Ustawa o rencie socjalnej określa, kiedy nie można nabyć prawa do tego świadczenia. I tak renta socjalna nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Nie mogą również uzyskać renty socjalnej właściciele lub posiadacze nieruchomości rolnej w rozumieniu kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych, a także współwłaściciele nieruchomości rolnej, jeśli ich udział przekracza 5 ha przeliczeniowych.

Sytuacja aresztowanych

Zasadą jest, że renta socjalna nie przysługuje również osobom tymczasowo aresztowanym lub odbywającym karę pozbawienia wolności. Wyjątek dotyczy osób samotnie gospodarujących, nieposiadających innego przychodu ani prawa do renty rodzinnej, które muszą dokonywać opłat czynszowych za mieszkanie własnościowe (dom jednorodzinny), spółdzielcze lub wynajmowane od gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych. Celem przyznania im w takiej sytuacji renty socjalnej jest zapobieżenie eksmisji z zajmowanego lokalu. W związku z powyższym wymienione osoby muszą się na piśmie zobowiązać do pokrywania z otrzymywanej kwoty należności za lokal lub dom oraz udowodnić, że nie przebywają w nim inne osoby. Warto jednak zaznaczyć, że świadczenie przysługuje więźniom lub aresztowanym tylko w kwocie 50 proc. pełnej wysokości (a więc obecnie w wysokości 250,94 zł brutto).

Renta socjalna a rodzinna

Wyjaśnienia wymaga kwestia możliwości uzyskania renty socjalnej przez osoby uprawnione do renty rodzinnej. Jeśli wysokość tego ostatniego świadczenia przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta socjalna nie przysługuje. Ponieważ aktualnie najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 597,46 zł, 200 proc. tej renty to 1194,92 zł.

W przypadku, gdy renta rodzinna nie przekracza wspomnianej granicznej kwoty, można skutecznie ubiegać się o rentę socjalną, która jednak musi być obniżona w taki sposób, aby łącznie z rentą rodzinną nie przekraczała wymienionych wyżej 200 proc. Wskutek takiego obniżenia musi być jednak zachowana minimalna wysokość renty socjalnej, tj. 10 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 59,75 zł).

Ważne!

Wysokość renty socjalnej wynosi 84 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Obecnie renta socjalna wynosi 501,87 zł brutto

Konieczny wniosek

ZUS może przyznać rentę socjalną jedynie na podstawie wniosku o to świadczenie. Druk wniosku można otrzymać w każdej placówce ZUS, a także znaleźć w serwisie internetowym Zakładu pod adresem http://www.zus.pl/pliki/formularze/renta_soc.pdf.

Wniosek należy złożyć we właściwej dla własnego miejsca zamieszkania jednostce ZUS. Jeśli jednak zostanie on złożony w innej placówce, zostanie przekazany do jednostki ZUS właściwej do jego rozpatrzenia.

Osoba zainteresowana musi dołączyć do wniosku o rentę socjalną odpowiednią dokumentację. Pierwsza grupa dokumentów ma na celu udowodnienie, że naruszenie sprawności organizmu powodujące całkowitą niezdolność do pracy powstało w okresie określonym wyżej. W związku z tym, trzeba dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy. Ponadto, w zależności od tego, kiedy nastąpiło naruszenie sprawności organizmu, należy dołączyć:

- zaświadczenie o okresie uczęszczania do szkoły lub szkoły wyższej,

- zaświadczenie jednostki prowadzącej studia doktoranckie o okresie odbywania tych studiów,

- zaświadczenie o okresie odbywania aspirantury naukowej.

Oprócz wymienionych dokumentów, w zależności od okoliczności, których udowodnienia wymagają obowiązujące przepisy, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku o rentę socjalną:

- zaświadczenie wydane przez płatnika składek określające kwotę osiąganego przychodu oraz okres, na jaki została zawarta umowa, z tytułu której osiągany jest ten przychód,

- zaświadczenie o pobieraniu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego i o dacie zaprzestania ich pobierania,

- zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego określające powierzchnię użytków rolnych nieruchomości rolnej w rozumieniu kodeksu cywilnego,

- uwierzytelnioną przez jednostkę organizacyjną ZUS lub kierownika ośrodka pomocy społecznej kopię dokumentu potwierdzającego zamieszkiwanie i przebywanie na terytorium RP cudzoziemców lub obywateli państw członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii,

- zaświadczenie zarządcy domu mieszkalnego potwierdzające prawo do lokalu mieszkalnego lub wypis z księgi wieczystej potwierdzający prawo własności nieruchomości, a także zaświadczenie z urzędu gminy potwierdzające, iż w lokalu mieszkalnym lub domu jednorodzinnym nie są zameldowane inne osoby.

Tryb postępowania

Sposób postępowania ZUS po otrzymaniu wniosku o rentę socjalną wraz z niezbędną dokumentacją uzależniony jest od tego, czy w sprawie konieczne jest wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS, czy też wnioskodawca już ma to orzeczenie.

W drugiej sytuacji ZUS nie kieruje wnioskodawcy na badanie do lekarza orzecznika. Należy bowiem podkreślić, że rentę socjalną mogą uzyskać również osoby posiadające orzeczenia, które zostały wydane przed wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy o rencie socjalnej, jeśli nadal zachowują one swoją ważność. Chodzi w tym przypadku o orzeczenia zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności stwierdzające znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, orzeczenia komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia o zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów lub orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy.

Nowe orzeczenie

Jeśli wnioskodawca nie ma ważnego orzeczenia wydanego przed 1 października 2003 r., uzyskanie renty socjalnej uzależnione jest od wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy przez lekarza orzecznika ZUS. W związku z tym, wyznaczany jest termin badania osoby zainteresowanej, chyba że zgromadzona w sprawie dokumentacja medyczna jest wystarczająca do stwierdzenia niezdolności do pracy.

Po przeprowadzeniu badania albo przeanalizowaniu dokumentacji lekarz orzecznik wydaje orzeczenie, w którym stwierdza stopień niezdolności do pracy, przewidywany okres jej trwania, datę jej powstania, a także związek całkowitej niezdolności do pracy z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w wymaganym przez przepisy okresie.

Jeśli orzeczenie jest niekorzystne dla osoby zainteresowanej, może ona wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na jej miejsce zamieszkania, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia. Komisja lekarska dokonuje ponownie oceny niezdolności do pracy, a następnie wydaje orzeczenie.

Jeśli zostały spełnione warunki do uzyskania świadczenia, ZUS wydaje decyzję przyznającą rentę socjalną. W zależności od tego, czy stwierdzona całkowita niezdolność do pracy ma charakter trwały czy też okresowy, przysługuje stała lub okresowa renta socjalna. Od decyzji odmawiającej prawa do renty można się odwołać do sądu w ciągu miesiąca od dnia doręczenia jej odpisu.

PRZYKŁAD: WYPADEK W CZASIE NAUKI

Dziewiętnastoletnia dziewczyna, będąc w klasie maturalnej, w czasie ferii zimowych miała poważny wypadek samochodowy, w wyniku którego doznała ciężkiego uszkodzenia ciała. Po kilku miesiącach stan jej zdrowia poprawił się na tyle, że po zdaniu matury podjęła zatrudnienie. Nie kontynuowała nauki na studiach wyższych. W trzecim roku pracy stan jej zdrowia uległ pogorszeniu. Złożyła wtedy wniosek o rentę socjalną. Lekarz orzecznik ZUS stwierdził u niej całkowitą niezdolność do pracy powstałą w wieku 22 lat wskutek naruszenia sprawności organizmu, które nastąpiło w czasie nauki w liceum. Orzeczenie to stało się podstawą do przyznania przez ZUS renty socjalnej.

PRZYKŁAD: PRAWO DO RENTY RODZINNEJ I SOCJALNEJ

Mężczyzna jest uprawniony do renty rodzinnej po zmarłym ojcu w wysokości 1150 zł. Na podstawie wniosku złożonego w sierpniu 2007 r. ZUS przyznał mu również rentę socjalną w kwocie 501,87 zł. Ponieważ łączna wysokość renty socjalnej oraz renty rodzinnej (1651,87 zł) przekraczała 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy o 456,95 zł, renta socjalna musiałaby zostać obniżona do kwoty 44,92 zł. Świadczenie to wypłacane jest jednak w gwarantowanej wysokości 59,75 zł.

Marek Opolski

gp@infor.pl

Podstawa prawna

- Ustawa z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.).

- Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

- Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 26 września 2003 r. w sprawie przyznawania renty socjalnej (Dz.U. Nr 170, poz. 1656).