Przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.zm.) obok obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego przewidują również możliwość dobrowolnego przystąpienia do tego ubezpieczenia dla tych grup ubezpieczonych, którzy takiego obowiązku nie mają. Są to osoby wykonujące pracę nakładczą, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące, prowadzące pozarolniczą działalność, oraz osoby z nimi współpracujące, wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, osoby duchowne.
Przystąpienie do ubezpieczenia
Warunkiem przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jest podleganie z wymienionych wyżej tytułów ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Objęcie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Wniosek o objęcie ubezpieczeniem jest przekazywany do ZUS na formularzu ZUS ZUA. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń zostanie dokonane w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń.
Z kolei ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia ustania tytułu, z którego dana osoba podlegała ubezpieczeniom, lub od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Należy pamiętać o tym, że ubezpieczenie chorobowe ustaje również od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.
Świadczenia dla osoby ubezpieczonej
Osoba, która przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, po pierwsze, w razie choroby będzie miała prawo do zasiłku chorobowego, a po upływie okresu zasiłkowego może też otrzymać świadczenie rehabilitacyjne. Po drugie, w razie urodzenia dziecka będzie otrzymywała zasiłek macierzyński.
Osoba, która przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ma prawo także do zasiłku opiekuńczego. Uprawnienie to jest konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2007 r. (sygn. akt P 45/06), w którym orzeczono, że art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w części, w jakiej zawiera słowo „obowiązkowo”, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że osoby objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym (tj. m.in. osoby prowadzące działalność gospodarczą i zleceniobiorcy) mają prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat oraz innym chorym członkiem rodziny.
Podstawa wymiaru składki
Niestety fakt przystąpienia do ubezpieczeń wiąże się nieodzownie z obowiązkiem opłacania składki na to ubezpieczenie, która jest finansowana przez samego ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe stanowi:
1) dla pracowników, osób wykonujących pracę nakładczą, funkcjonariuszy służby celnej, zleceniobiorców, którym w umowie agencyjnej lub w umowie-zleceniu albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie - przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia,
2) dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących - zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale,
3) dla żołnierzy odbywających nadterminową służbę wojskową - kwota uposażenia,
4) dla osób pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego - kwota zasiłku macierzyńskiego.
W przypadku ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Podstawę wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe oblicza się bez stosowania ograniczenia do tzw. rocznej podstawy wymiaru składek (do kwoty 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy).
Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu nabywa po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni. Zasiłek opiekuńczy i zasiłek macierzyński przysługuje bez wymaganego okresu ubezpieczenia, tzw. okresu wyczekiwania.
Bez okresu wyczekiwania (od pierwszego dnia ubezpieczenia) zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego przysługuje również absolwentom szkół, w tym szkół wyższych (którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych), ubezpieczonym (których niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy) oraz posłom i senatorom (którzy przystąpią do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji).
Podstawa prawna:
- ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.zm.),
- ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.).
Anna Stykowska