Konieczne badanie
W sytuacji gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości pracodawca ma obowiązek skierować go na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie. Pracownik zaś jest obowiązany poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie (np. ucieczka z miejsca zdarzenia) powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że pracownik udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.
Stan nietrzeźwości
Stan nietrzeźwości zachodzi tylko wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Zatem samo przebywanie pod wpływem alkoholu w czasie spowodowania wypadku przy pracy nie jest równoznaczne ze stanem nietrzeźwości. A tylko istnienie stanu nietrzeźwości umożliwia pozbawienie pracownika prawa do świadczeń. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 13 stycznia 1994 r. (III AUr 1070/93PS-wkł. 1995/3/23).
Przyczynienie się do wypadku
Podstawą do odmowy wypłaty świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego jest nie tylko stan nietrzeźwości pracownika, ale także i jego znaczne przyczynienie się do powstania wypadku. Zdarza się bowiem i tak, że pracownik wprawdzie był w pracy nietrzeźwy, ale w żaden sposób nie przyczynił się do zaistnienia wypadku. Przy czym ustawa nie definiuje w żaden sposób pojęcia „znaczne przyczynienie się”. Wydaje się jednak, że o znacznym stopniu przyczynienia można mówić wówczas, gdy okaże się, iż wśród wszystkich innych przyczyn wypadku zachowanie pracownika będącego nietrzeźwym było jednym z dominujących powodów zaistnienia tego wypadku.
Jeżeli pracownik nie przyczynił się do zaistnienia wypadku, bądź stopień jego przyczynienia się był nieznaczny, to wówczas mimo że znajdował się w stanie nietrzeźwości, nie traci prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, które będą mu przysługiwać w pełnej wysokości.
Zerwanie związku z pracą
Wprowadzenie się w stan nietrzeźwości może być też uznane za zerwanie związku z pracą, co wyłączą wówczas uznanie wypadku za wypadek przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy wypadkowej. Przyjmuje się, że związek zdarzenia z pracą będzie zerwany, jeżeli pracownik w przeznaczonym na pracę czasie zachowuje się w taki sposób lub podejmuje takie czynności, które nie wynikają z zatrudnienia, lub nawet celom zatrudnienia są przeciwne. Taki skutek może, choć nie musi, wywołać wprowadzenie się pracownika w stan nietrzeźwości. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy wskutek upojenia alkoholowego pracownik nie jest w ogóle zdolny do wykonywania pracy. Zwracał na to uwagę także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 7 marca 2005 r. (I UK 127/ 05 M.Pr. Pr. i Ub. 2006/9/105).
O tym, czy spożywanie alkoholu w czasie pracy lub znajdowanie się w czasie i miejscu pracy w stanie nietrzeźwości pozwala przyjąć, że nastąpiło zerwanie związku z pracą i co za tym idzie, że zaistniały wypadek nie pozostaje w związku z pracą, powinny zawsze zdecydować okoliczności konkretnej sprawy. Tak też podnosił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 30 stycznia 2002 r. (III AUa 2312/00, OSA 2003/6/24).
Odwołanie do sądu
W razie ustalenia, że pracownik w chwili wypadku był nietrzeźwy i przyczynił się znacząco do powstania wypadku, ZUS wydaje decyzję odmawiającą świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Od decyzji tej pracownik (a w razie jego śmierci uprawniony członek rodziny) może wnieść odwołanie do sądu. Odpowiednie pouczenie o tym prawie powinno być zawarte w decyzji ZUS.
Sąd rozpoznaje odwołanie w trybie procesowym, w ramach którego jako równorzędne strony występują: ZUS oraz poszkodowany pracownik. W ramach tego procesu pracownik może wszelkimi środkami dowodowymi dowodzić np., że nie był nietrzeźwy albo że nie przyczynił się w sposób znaczny do powstania wypadku przy pracy.
PRZYKŁAD:
BRAK ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO
Murarz będąc w stanie nietrzeźwości przystąpił do pracy. Gdy szedł do magazynu po narzędzia, z przejeżdżającej obok ciężarówki zsunęła się płyta betonowa uderzając go głowę. W takiej sytuacji ZUS mimo ustalenia, że pracownik był nietrzeźwy, przyznał mu jednak prawo do jednorazowego odszkodowanie, gdyż w żaden sposób nie przyczynił się on do powstania wypadku.
Ryszard Sadlik
Podstawa prawna
- Art. 3, art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2002 r. nr 199, poz. 1673).
- Art. 46 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2007 r. nr 70, poz. 473 z późn. zm.).