Przyjście na świat dziecka to wielka chwila dla rodziców. Z faktem tym łączą się jednak określone wydatki przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości zarobkowania przez matkę. Już w czasie ciąży mogą pojawić się przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania przez przyszłą mamę obowiązków związanych z wykonywaną przez nią pracą. W takim przypadku kobieta najczęściej korzysta ze zwolnienia lekarskiego. Z uwagi na szczególny stan, w jakim znajduje się ubezpieczona, nieco odmienne zostały ukształtowane zasady wypłaty wynagrodzenia i zasiłku chorobowego dla ciężarnej pracownicy.
Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy
Co do zasady wynagrodzenie za czas choroby przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru. Natomiast w sytuacji, gdy choroba przypada na okres ciąży, wynagrodzenie za czas choroby przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, nawet gdy pracownica w tym okresie przebywała w szpitalu.
Podstawą do wypłaty wynagrodzenia chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru, oprócz zaświadczenia lekarskiego, jest m.in. kod „B” umieszczony przez lekarza na formularzu ZUS ZLA (oznaczający właśnie niezdolność do pracy przypadającą w okresie ciąży) lub odrębne zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży.
WAŻNE!
Gdy po okresie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, za który pracownicy zostało wypłacone wynagrodzenie w wysokości 80% podstawy wymiaru, okazało się, że pracownica jest w ciąży, przysługuje jej wyrównanie wynagrodzenia do 100% podstawy wymiaru.
Począwszy od 34. dnia niezdolności do pracy pracownica nabywa prawo do zasiłku chorobowego finansowanego ze środków FUS. Zasiłek choroby jest wypłacany w wysokości 100%, jeżeli choroba przypada w okresie ciąży, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim z kodem literowym „B”. Podstawowy okres zasiłkowy wynosi 182 dni - bez możliwości przedłużenia go o dalsze 3 miesiące. Ciąża trwa jednak 9 miesięcy, a coraz częściej zdarzają się sytuacje, w których kobieta cały ten okres zmuszona jest przebywać na zwolnieniu chorobowym. Jak postąpić w takiej sytuacji? Po wykorzystaniu podstawowego (182-dniowego) okresu zasiłkowego kobiecie w ciąży, która jest nadal niezdolna do pracy, przysługuje świadczenie rehabilitacyjne. Przysługuje ono każdemu ubezpieczonemu, który po wykorzystaniu okresu zasiłkowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. O stanie zdrowia uzasadniającym przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje za okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
WAŻNE!
Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego dla ciężarnej ubezpieczonej wynosi 100% podstawy wymiaru. W tej wysokości może być jednak wypłacane wyłącznie na podstawie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego stan ciąży.
Wysokość świadczenia za jeden dzień wynosi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Podstawa ta ulega waloryzacji wskaźnikiem waloryzacji obowiązującym w kwartale, w którym przypada pierwszy dzień okresu, na który przyznane zostało świadczenie. Waloryzacji tej dokonuje się od pierwszego dnia, od którego zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, czyli po wyczerpaniu 182-dniowego okresu zasiłkowego.
Zasiłek macierzyński
Za czas urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 nr 31, poz. 267 ze zm.).
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która:
- urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia) lub urlopu wychowawczego,
- w okresie ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia) lub urlopu wychowawczego przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia albo
- przyjęła dziecko w tym wieku na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego.
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego.
Stąd też pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
- 18 tygodni przy pierwszym porodzie,
- 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,
- 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
W sytuacji gdy z kobietą w ciąży został rozwiązany stosunek pracy (np. na skutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy), byłej pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński, nawet jeżeli urodzi dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia). Do dnia porodu może ona natomiast korzystać z zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego ma również pracownica zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą przedłużono umowę do dnia porodu.
Składki za osoby pobierające zasiłek macierzyński finansowane są z budżetu państwa. Składki za osobę pobierającą zasiłek macierzyński ma obowiązek rozliczać tylko ten pracodawca, który jest uprawniony do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Na urlopie wychowawczym
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób stanowi kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.
Obowiązek rozliczania tych składek za pracowników przebywających na urlopie wychowawczym ciąży na pracodawcy.
Pracownica sprawująca opiekę nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego może z tego tytułu ubiegać się o dodatek do zasiłku rodzinnego. Prawo do dodatku przysługuje tylko wtedy, gdy ubezpieczona spełnia warunki do uzyskania zasiłku rodzinnego. Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie.
Przysługuje on matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:
- 24 miesięcy kalendarzowych,
- 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu,
- 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
W przypadku równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców lub opiekunów prawnych dziecka przysługuje jeden dodatek.
Anna Stykowska