Kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnych i rentowych wiąże się z koniecznością opłacania składek na te ubezpieczenia. Aby zyskać okres ubezpieczenia, trzeba co miesiąc finansować z własnych środków składki. Jest to zatem rozwiązanie korzystne np. dla osób objętych zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy, które otrzymują odszkodowanie, pracujących na podstawie umowy o dzieło czy otrzymujących dochody z najmu.
Uzyskanie prawa do emerytury przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. i niektóre urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. uzależnione jest od udokumentowania w określonym wymiarze okresów składkowych i nieskładkowych. Dlatego osoby z wymienionych grup wiekowych, jeśli nie posiadają tytułów do ubezpieczeń (nigdzie nie pracują), decydują się czasem na kontynuowanie ubezpieczeń. Okres kontynuowania ubezpieczeń jest okresem składkowym w rozumieniu przepisów emerytalnych.
Kto może się ubezpieczyć
Prawo kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przysługuje osobom objętym obowiązkowo tymi ubezpieczeniami (np. pracownikom), obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium RP, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, po ich ustaniu. Warto jednak wiedzieć, że wymienione osoby nie mogą samodzielnie opłacać za siebie składek na ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie określa, jak długo dana osoba musi podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom, aby mieć prawo do kontynuowania ubezpieczeń. Teoretycznie może to być nawet jeden dzień. Nie ma również ograniczeń co do terminu kontynuowania tych ubezpieczeń. Osoba zainteresowana może więc przystąpić do tych ubezpieczeń na okres dłuższy, np. kilkuletni lub krótki - kilkudniowy. Trzeba jednak zapamiętać, że gdy okres kontynuowania ubezpieczeń przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.
Brak tytułów do ubezpieczeń
Trzeba zapamiętać, że ubezpieczenia emerytalne i rentowe mogą być kontynuowane tylko wówczas, gdy osoba nie ma innych tytułów, z których mogłaby podlegać ubezpieczeniom. W przypadku gdy osoba, która złożyła wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń, uzyskuje ponownie tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, np. zostaje zatrudniona na podstawie umowy o pracę, rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, nie ma uzasadnienia do kontynuowania ubezpieczeń. Jeśli zatem kontynuujący ubezpieczenia, np. od 4 lipca 2007 r., zostanie zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, to od tego dnia będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej umowy. Wobec tego od 4 lipca nie będzie mógł kontynuować ubezpieczeń.
WAŻNE!
Osoby, które zamierzają kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe, muszą złożyć w tej sprawie wniosek w terminie 30 dni od ustania obowiązkowych ubezpieczeń
Termin złożenia wniosku
Osoby, które zamierzają kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe, muszą złożyć w tej sprawie wniosek w terminie 30 dni od ustania obowiązkowych ubezpieczeń. Zatem pracownik, który zostaje zwolniony z pracy, wniosek ten powinien złożyć w ciągu 30 dni od rozwiązania umowy o pracę. Jeżeli nie złoży go w tym terminie, utraci możliwość kontynuowania ubezpieczeń.
Osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalne i rentowe podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami. Data ta może być zatem wcześniejsza niż data złożenia wniosku. Przykładowo osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę do dnia 9 czerwca 2007 r. termin 30-dniowy na złożenie wniosku o kontynuowanie ubezpieczeń upływa 9 lipca 2007 r. Jeżeli w tym terminie wniosek zostanie złożony, jako datę przystąpienia do ubezpieczeń można podać 10 czerwca 2007 r.
Ustanie ubezpieczenia
Ubezpieczenia ustają od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Nie można więc wyrejestrować się z tych ubezpieczeń z okresem wstecznym i wystąpić do ZUS-u o zwrot opłaconych składek.
Ubezpieczenia kontynuowane dobrowolnie ustają również od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki zostały opłacone po terminie. Jeśli zatem kontynuujący ubezpieczenia składki za czerwiec opłacił dopiero 12 lipca 2007 r., ubezpieczenia te ustają z dniem 1 czerwca 2007 r. Warto wiedzieć, że osoba kontynuująca opłacanie składek, która opłaci je po terminie, może wystąpić do ZUS-u z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie ich po terminie. Jeżeli decyzja ZUS-u będzie pozytywna, ubezpieczenia te nie ustają.
Jakie dokumenty
Wniosek w sprawie kontynuowania ubezpieczeń należy złożyć na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 19 00 XX w jednostce organizacyjnej ZUS-u właściwej ze względu na miejsce zamieszkania kontynuującego ubezpieczenia. Wniosek ten może być również przesłany pocztą. W takim przypadku datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.
Na kontynuującym ubezpieczenia ciążą też obowiązki rozliczeniowe. Za każdy miesiąc należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być wykazane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Deklaracja ta powinna być złożona w terminie do 10 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie składki powinny być też opłacone.
Warto pamiętać, że gdy osoba, która kontynuuje opłacanie składek, chce z tego zrezygnować, musi złożyć formularz ZUS ZWUA (z kodem tytułu do ubezpieczeń 19 00 XX) i wyrejestrować się z ubezpieczeń.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przypadku kontynuowania ubezpieczeń stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (aktualnie kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 936 zł). Od tej podstawy osoba kontynuująca opłacanie składek nalicza składkę na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 19,52 proc. i rentowe w wysokości 10 proc. Za cały miesiąc składki wynoszą więc 276,31 zł.
Warto wiedzieć, że za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie - jeżeli ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni danego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku) i powinna zostać przemnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Po pomnożeniu należy dopiero dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy.
Oczywiście osoba kontynuująca ubezpieczenia może zadeklarować wyższą podstawę wymiaru niż minimalne wynagrodzenie.
PRZYKŁAD:
UBEZPIECZENIE NA URLOPIE BEZPŁATNYM
Pracodawca udzielił Piotrowi K. urlopu bezpłatnego na okres trzech miesięcy. Z uwagi, że okres urlopu bezpłatnego jest okresem przerwy w podleganiu ubezpieczeniom społecznym z umowy o pracę, może on kontynuować ubezpieczenie emerytalne i rentowe i samodzielnie opłacać składki na te ubezpieczenia. Nie jest możliwe opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe. Kontynuowanie ubezpieczeń uzależnione jest od złożenia wniosku na druku ZUS ZUA w terminie 30 dni licząc od pierwszego dnia urlopu. Po zakończeniu urlopu i podjęciu przez Piotra K. pracy musi on złożyć druk ZUS ZWUA i wyrejestrować się z ubezpieczeń.
PRZYKŁAD:
DŁUŻSZY STAŻ EMERYTALNY
Anna K. w lutym przyszłego roku skończy 60 lat. W sumie ma 14 lat i 6 miesięcy okresów składkowych i niesładkowych. Aktualnie nigdzie nie pracuje. Chce jednak zawrzeć umowę zlecenia na krótki okres i po jej rozwiązaniu kontynuować ubezpieczenia. Gdy tak postąpi, będzie podlegała z umowy zlecenia obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Po zakończeniu jej wykonywania będzie mogła w terminie 30 dni złożyć wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń i samodzielnie opłacać za siebie składki na te ubezpieczenia. Okres ten będzie okresem składkowym w rozumieniu przepisów emerytalnych.
PRZYKŁAD:
GDY OBOWIĄZUJE ZAKAZ KONKURENCJI
Adam P. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako główny technolog. Wkrótce jego umowa zostanie rozwiązana. Przez okres 6 miesięcy pracodawca będzie mu wypłacał odszkodowanie w związku niepodejmowaniem pracy u konkurencji na podstawie umowy o zakazie konkurencji (art. 1012 k.p.). Odszkodowanie to jest wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji ubezpieczenie zdrowotne. Wobec tego okres, w którym Adam P. będzie to świadczenie otrzymywał, nie będzie okresem ubezpieczenia. W takiej sytuacji może on w terminie 30 dni od dnia rozwiązaniu umowy o pracę złożyć wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń i samodzielnie opłacać za siebie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wówczas okres kontynuowania ubezpieczeń będzie okresem wliczanym do stażu ubezpieczeniowego.
PRZYKŁAD:
OPŁACANIE SKŁADEK PRZED ZASIŁKIEM
Z końcem lipca umowa o pracę z Piotrem K. zostanie rozwiązana za porozumieniem stron. Pracodawca ma wypłacić mu odprawę w związku z dobrowolnym odejściem z pracy. Zasiłek dla bezrobotnych przysługuje Piotrowi K. po okresie 90 dni od dnia zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy. Piotrowi K. zależy na stażu ubezpieczeniowym. W związku z tym może złożyć wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń i samodzielnie opłacać za siebie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Gdy Piotr K. nabędzie prawo do zasiłku dla bezrobotnych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym będzie podlegał jako osoba bezrobotna pobierająca zasiłek. Za ten okres nie będzie mógł kontynuować opłacania składek i powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń. Ponowny wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń można złożyć po ustaniu okresu zasiłkowego.
MICHAŁ JAROSIK
PODSTAWA PRAWNA
Art. 10, art. 14, art. 18 ust. 7, art. 36 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 149, poz. 982 z późn. zm.).