O warunkach, jakie musi spełniać osoba zmarła, aby członek jej rodziny mógł się ubiegać o rentę rodzinną, pisaliśmy w GP nr 73/2007. Dziś omówimy te, które dotyczą wdowy i wdowca. Zależą one od tego, czy zmarły i jego małżonek pozostawali do dnia śmierci we wspólności małżeńskiej.
Podkreślić trzeba, że pojęcie to obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową (wyrok Sądu Apelacyjnego z 25 października 2000 r., sygn. akt III Aua 410/00, OSA 2001/6/25). Z samego faktu trwania małżeństwa należy domniemywać, że między małżonkami istnieje wspólność małżeńska. Ciężar dowodu niepozostawania w tej wspólności spoczywa na organie rentowym (uchwała SN z 26 października 2006 r., sygn. akt III UZP 3/06, Biul. SN 2006 /10/27).
Warunki przyznania
Wdowa, wdowiec, którzy do dnia śmierci małżonka pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, otrzymają rentę rodzinną, jeżeli spełnią jeden z następujących warunków:
l w chwili śmierci małżonka osiągną 50 lat albo będą niezdolni do pracy,
l wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia,
l sprawują pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
l osiągną 50 lat lub staną się niezdolnymi do pracy po śmierci małżonka, nie później jednak niż w ciągu pięciu lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania wymienionych wyżej osób.
Brak wspólności małżeńskiej
Wdowa, wdowiec, którzy do chwili śmierci małżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, muszą, aby otrzymać rentę, oprócz spełnienia jednego z wymienionych wyżej warunków dotyczących wieku, niezdolności do pracy albo sprawowania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, spełnić jeszcze jeden. Muszą w dniu śmierci małżonka mieć ustalone wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony. Warunki te dotyczą także małżonków po rozwodzie.
Renta okresowa
Może zdarzyć się sytuacja, że wdowa albo wdowiec nie spełnią wymienionych wyżej warunków do przyznania renty rodzinnej i nie będą mieli niezbędnych źródeł utrzymania. W takim przypadku, aby zapewnić im przez określony czas środki do życia, ZUS przyznaje okresową rentę rodzinną. Przysługuje ona:
l przez okres jednego roku od dnia śmierci męża lub żony albo
l przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez dwa lata od śmierci małżonka.
Ważne!
Rentę rodzinną może również otrzymać małżonek po rozwodzie. Jednym z warunków jej przyznania jest posiadanie w dniu śmierci męża albo żony prawa do alimentów, ustalonego wyrokiem albo ugodą sądową
PRZYKŁAD: SPEŁNIENIE WARUNKU PO ŚMIERCI MĘŻA
Mąż Olgi P. był na emeryturze. Ona w chwili śmierci męża miała 49 lat. Z chwilą gdy Olga P. osiągnie 50 lat będzie mogła wystąpić do ZUS-u z wnioskiem o przyznanie renty rodzinnej. Świadczenie to przysługuje bowiem także wówczas, gdy warunek ukończenia wieku 50 lat zostanie spełniony w ciągu 5 lat od śmierci małżonka.
PRZYKŁAD: UMOWA NIE WYSTARCZY
Ugodą sądową został nałożony na Piotra K. obowiązek alimentacyjny wobec byłej żony. Po wygaśnięciu tego obowiązku byli małżonkowie zawarli umowę, na podstawie której Piotr K. zobowiązał się nadal płacić alimenty w takiej samej wysokości. Po śmierci Piotra K., który był uprawniony do emerytury, jego była żona wystąpiła o rentę rodzinną. ZUS odmówił jej przyznania renty, gdyż rozwiedziona małżonka oprócz warunku dotyczącego wieku musi udowodnić, że w dniu śmierci byłego męża istniał obowiązek alimentacyjny na jej rzecz, ustalony wyrokiem lub ugodą sądową. Zobowiązanie się do płacenia alimentów na podstawie umowy nie jest wystarczające do nabycia prawa do renty rodzinnej.
Monika Bugaj-Wojciechowska
Podstawa prawna:Art. 70 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).