Celem wprowadzenia regulacji w art. 39 kodeksu pracy była ochrona osób, które jeszcze nie mają prawa do emerytury, i zwiększenie szans na spełnienie przesłanek do nabycia emerytury.
Na gruncie pojęcia wiek emerytalny pojawia się problem. Zasadą jest, że pojęcie to należy rozumieć na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.). Tak więc oznacza ono co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Należy rozważyć jeszcze sytuacje szczególne, a mianowicie - uzyskanie emerytury przy obniżonym wieku ze względu na zatrudnienie w warunkach szczególnych, uzyskanie tzw. emerytury wcześniejszej oraz świadczenia przedemerytalnego.
W przypadku gdy pracownik uzyskuje prawo do emerytury przy tzw. obniżonym wieku ze względu na zatrudnienie w warunkach szczególnych, to wówczas wskazany obniżony wiek jest traktowany, jako wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p. Pracownik osiągając ten wiek i określony okres zatrudnienia w warunkach szczególnych spełnia przesłanki do nabycia emerytury na zwykłych zasadach, choć zastosowana do niego przesłanka wieku jest obniżona z uwagi na szczególne warunki wykonywanej pracy. A zatem w stosunku np. do tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera jest to 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn. Pracownik taki nabywa prawo do emerytury, gdy wiek emerytalny osiągnął w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
W przypadku uzyskania przez pracownika wcześniejszej emerytury nie obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę wynikająca z art. 39 k.p. - osiągnięcie wieku uprawniającego do skorzystania ze szczególnych zasad przechodzenia na emeryturę nie jest traktowane jako osiągnięcie wieku emerytalnego w rozumieniu art. 39 k.p. Przykładem uzyskania przez pracownika wcześniejszej emerytury jest możliwość przejścia na emeryturę przez kombatanta bądź inwalidę wojennego na podstawie przepisów szczególnych na wniosek osoby ubezpieczonej (art. 14 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz art. 21 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin).
W przypadku gdy pracownik ma zamiar skorzystać ze świadczenia przedemerytalnego na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252) ochrona przewidziana w art. 39 k.p. również nie obowiązuje. Świadczenie przedemerytalne przysługuje pracownikowi w ściśle określonych ustawą sytuacjach. Na przykład świadczenie przedemerytalne przysługuje pracownikowi, który do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończył co najmniej 56 lat - kobieta oraz 61 lat - mężczyzna i posiada okres pracy uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Wiek ten nie może być jednak traktowany jako wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p. Odnosi się jedynie do określenia, czy pracownik jest uprawniony do uzyskania świadczenia przedemerytalnego.
Arkadiusz Sobczyk
radca prawny Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie