Pracownicy zatrudnieni na polskich budowach eksportowych oraz oddelegowani do innych prac przed 1991 rokiem będą mieć wyliczony kapitał początkowy na podstawie tzw. wynagrodzenia zastępczego. Pracujący zaś po tym terminie muszą przedstawić dokumenty potwierdzające wysokość zarobków.
Polscy pracownicy, którzy za zgodą polskich władz na podstawie umów międzynarodowych pracowali za granicą przed 1 stycznia 1991 r. (a w przypadku zatrudnienia w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej – przed 1 października 1991 r.) będą mieć ustaloną podstawę wymiaru kapitału początkowego za ten okres na podstawie tzw. wynagrodzenia zastępczego.
Zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia zastępczego wystawia pracodawca, u którego był zatrudniony pracownik przed wyjazdem za granicę i który udzielił mu urlopu bezpłatnego w związku z delegowaniem do pracy za granicą bądź rozwiązał z nim umowę o pracę. Wynagrodzenie zastępcze powinno być wykazane (na druku ZUS Rp-7) za lata pracy pracownika skierowanego do pracy za granicą. Do ustalenia wynagrodzenia zastępczego powinno być przyjęte wynagrodzenie przysługujące innemu pracownikowi zatrudnionemu w kraju, w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim był zatrudniony pracownik oddelegowany do pracy za granicą przed wyjazdem z kraju, osiągane w okresie, w którym pracownik delegowany pracował za granicą.
Natomiast jeśli chodzi o pracowników, którzy byli zatrudnieni poza granicami Polski już po 31 grudnia 1990 r., to do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego za okresy tego zatrudnienia (poczynając od 1 stycznia 1991 r.) przyjmuje się kwoty wynagrodzeń, od których opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Pracodawca kierujący do pracy za granicą potwierdza okres zatrudnienia za granicą. Ma obowiązek podać: okresy składkowe, nieskładkowe, okresy urlopów bezpłatnych oraz wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Wszystkie te informacje muszą być wpisane na druku ZUS Rp-7.
Ryczałt dla dyplomaty
Pracownicy skierowani do pracy za granicą w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i konsularnych oraz inni pracownicy skierowani do pracy za granicą, którzy z tytułu tej pracy otrzymywali wynagrodzenie na podstawie przepisów o wynagradzaniu pracowników dyplomatycznych i konsularnych mają inny niż pracownicy budów eksportowych system ustalania podstawy wymiaru. Za każdy miesiąc ich zatrudnienia w placówce dyplomatycznej (lub konsularnej) przypadający przed 1 stycznia 1991 r., przyjmuje się kwoty ryczałtowe. Ustala się je w zależności od grupy zaszeregowania pracownika, ze względu na zajmowane stanowisko. Przyjęto, że osoby zatrudnione w przedstawicielstwach dyplomatycznych i konsularnych będą mieć jako podstawę wymiaru składek np. wynagrodzenie na stanowisku dyrektora generalnego w ministerstwach i urzędach centralnych w Polsce.
Zatrudnienie na Zachodzie
W wielu przypadkach Polacy, którzy byli legalnie zatrudnieni u zachodnich pracodawców, sami zgłaszali się do dobrowolnego ubezpieczenia społecznego w Polsce i sami opłacali składki. W takim przypadku do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się kwotę podstawy wymiaru składki opłaconej na to ubezpieczenie.
Okres, za który została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, oraz wysokość jej podstawy wymiaru potwierdza sam ZUS, ale dopiero po złożeniu wniosku o ustalenie kapitału początkowego. Wnioskodawca, w kwestionariuszu ZUS Rp-6, powinien podać okres pracy u takiego pracodawcy oraz nazwę i adres jednostki organizacyjnej ZUS, do której były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne.
Zmiany po wejściu do UE
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej nastąpiły zmiany w ustalaniu kapitału początkowego w zakresie niektórych okresów zatrudnienia za granicą. Od tego momentu obowiązują wspólnotowe przepisy prawne, stanowiące podstawę koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich, m.in. w zakresie emerytur i rent. Oznacza to, że przy ustalaniu kapitału początkowego i obliczaniu jego wysokości mogą być uwzględnione okresy ubezpieczenia przebyte w państwach członkowskich UE/EOG. Do tych krajów zaliczane są takie państwa jak: Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Holandia, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Przy ustalaniu kapitału początkowego będą mogły być uwzględnione okresy ubezpieczenia w krajach UE przed 1 stycznia 1999 r. – wynoszące mniej niż jeden rok. Udowodnione okresy ubezpieczenia w kilku państwach członkowskich UE/ EOG krótsze niż 12 miesięcy traktowane są tak jak okresy polskie i sumowane z okresami ubezpieczenia przebytymi w Polsce. Możliwe jest to jednak, pod warunkiem że z tytułu tych okresów nie przysługują żadne świadczenia od instytucji zagranicznej.
Umowy międzynarodowe
Nadal są aktualne umowy dotyczące ubezpieczenia, które Polska zawarła z państwami, które nie są członkami Wspólnoty. Dotyczy to takich krajów jak: Bułgaria oraz państw b. Jugosławii, tj.: Chorwacji, Macedonii, Republiki Bośni i Hercegowiny oraz Serbii i Czarnogóry. Przy ustalaniu kapitału początkowego mogą być uwzględnione jedynie okresy ubezpieczenia przebyte w tych krajach krótsze niż 6 miesięcy.
Nieco odmienny sposób ustalania kapitału początkowego dotyczy osób, które posiadają okresy ubezpieczenia przebyte na terenie Niemiec i do 31 grudnia 1990 r. przesiedliły się z Niemiec do Polski. Okresy ubezpieczenia przebyte w Niemczech do tego dnia podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu kapitału początkowego, tak jakby zaistniały w Polsce. Natomiast okresów ubezpieczenia w Niemczech przebytych do 31 grudnia 1990 r. nie uwzględnia się przy ustalaniu kapitału początkowego osobie, która po 31 grudnia 1990 r. przesiedliła się ponownie do Niemiec, a następnie powróciła do Polski. W takim przypadku zastosowanie mają przepisy wspólnotowe, a więc okresy ubezpieczenia w Niemczech wynoszące 1 rok i dłuższe obciążają stronę niemiecką. Tylko okres ubezpieczenia w Niemczech krótszy niż 1 rok zostanie uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego.
WYZNACZONE ODDZIAŁY
ZUS wyznaczył oddziały, które będą przyjmować wnioski o ustalenie wysokości kapitału początkowego w zależności od kraju pobytu.
• W przypadku kiedy wnioskodawca mieszka na Cyprze, w Grecji, w Hiszpanii, na Malcie, w Portugalii lub we Włoszech, może złożyć wniosek o ustalenie kapitału początkowego w:
– ZUS Oddział Łódź; Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych; ul. Zamenhofa 2, 90-431 Łódź.
• W przypadku przebywania na terenie Czech i Słowacji:
– ZUS Oddział w Nowym Sączu; Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych I; ul. Wyspiańskiego 2, 33-300 Nowy Sącz.
• Jeśli osoba ubiegająca się o kapitał początkowy mieszka w Austrii, w księstwie Liechtenstein, w Słowenii lub na Węgrzech, wówczas musi przekazać wniosek do:
– ZUS Oddział w Nowym Sączu; Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych II
z siedzibą w Inspektoracie w Tarnowie; ul. Kościuszki 32, 33-100 Tarnów.
• Osoby przebywające w Niemczech przesyłają dokumenty do:
– ZUS Oddział w Opolu; Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych; ul. Wrocławska 24, 45-701 Opole.
• Natomiast Polacy, którzy aktualnie przebywają w Danii, Estonii, Finlandii, Islandii, na Litwie, Łotwie, w Norwegii oraz Szwecji, mogą przekazać swoje dokumenty do:
– ZUS Oddział w Szczecinie; Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych; ul. Matejki 22, 70-530 Szczecin.
• W przypadku takich krajów, jak Belgia, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Bułgaria, b. Jugosławia (oprócz Słowenii) dokumentację przyjmuje:
– ZUS I Oddział w Warszawie; Centralne Biuro Obsługi Umów Międzynarodowych; ul. Kasprowicza 151, 01-949 Warszawa.
KAPITAŁ POCZĄTKOWY – SZKOLENIA ZUS
W przyszłym tygodniu w wybranych oddziałach ZUS odbędą się spotkania ekspertów ZUS, którzy będą odpowiadać na pytania czytelników Gazety Prawnej. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc, należy wcześniej się zapisać. Poniżej podajemy terminy i miejsca spotkań oraz telefony, pod którymi będą przyjmowane zgłoszenia.
• Warszawa: 11 września, godz. 17.00, miejsce spotkania: Inspektorat Warszawa Praga Północ, ul. 11 Listopada 15a, telefony zgłoszeniowe: (0 22) 590 23 32 lub (0 22) 590 23 82
• Kraków: 12 września, godz. 14.00–16.00, miejsce spotkania: Dom Kultury Kolejarza, Kraków, ul. Filipa 6, telefony zgłoszeniowe (0 12) 424 66 00 w godz. 8.00-14.00
• Wrocław: 12 września, godz. 9.00-16.00. Dzień otwartych drzwi. W tym mieście specjaliści z Wydziału Kapitału Początkowego są dostępni dla zainteresowanych przez cały dzień. Sala konferencyjna w budynku oddziału ZUS, Wrocław ul. Pretficza 11
• Poznań: 12 września, godz. 16.00, sala obsługi klientów 3 Inspektoratu w Poznaniu, ul. Fabryczna 27/28, telefon zgłoszeniowy: (0 61) 831 41 76 oraz adres mailowy: nowickama@zus.pl
• Lublin: 12, 19, 26 września, godz. 16.00, telefony zgłoszeniowe: (0 81) 535 74 95, (0 81) 535 74 99 – codziennie w godzinach 12.00-15.00
Bożena Wiktorowska