Pracownik może wystąpić z roszczeniami wobec pracodawcy z tytułu uszczerbku na zdrowiu doznanego w wyniku wypadku przy pracy po uzyskaniu odszkodowania lub renty z ZUS.
Zasada ta wynika z tego, że odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy za szkodę pracownika powstałą w wyniku wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający wobec świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
Dochodzenie od pracodawcy
Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy i doznał szkody na osobie w postaci uszczerbku na zdrowiu lub rozstroju zdrowia, może żądać od swego pracodawcy świadczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Zasadnicze znaczenie mają przepisy określające odpowiedzialność za czyn niedozwolony, czyli art. 415 i następne k.c. Szczególnie zaś istotny jest przepis art. 444 par. 1 i 2 k.c., według którego w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli zaś poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.
Na dopuszczalność dochodzenia takich roszczeń uzupełniających w stosunku do świadczeń wynikających z ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy.
W orzecznictwie sądowym podnosi się, że możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy ma charakter uzupełniający.
Roszczenia uzupełniające
Zatem pracownik może skutecznie wystąpić przeciwko pracodawcy dopiero po uzyskaniu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego z ZUS. Zatem dopiero po rozpoznaniu prawa pracownika do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub renty wypadkowej na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych może on dochodzić od pracodawcy odszkodowania i renty na podstawie art. 444 k.c. Jest to uzasadnione tym, że świadczenia z ustawy wypadkowej są limitowane co do wysokości. Zaś odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy ma charakter uzupełniający. Uzasadnia ją ustalenie, że świadczenia z ustawy wypadkowej nie rekompensują w całości poniesionych przez poszkodowanego pracownika strat na osobie, a nadto że istnieje cywilnoprawna podstawa odpowiedzialności pracodawcy. Pracownik nie może dochodzić odszkodowania i renty na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, zanim nie zostaną rozpoznane jego roszczenia o te świadczenia na podstawie przepisów ustawy wypadkowej. Natomiast w przypadku wystąpienia z takim roszczeniem należy uznać je za przedwczesne, co skutkować musi oddaleniem powództwa pracownika (przykład).
PRZYKŁAD
Czytelnik pracował w charakterze malarza w spółce X. Podczas pracy wchodził po rusztowaniu, aby pomalować ścianę budynku. W pewnym momencie, gdy był już na drugim poziomie, rusztowanie zachwiało się i przewróciło. Malarz spadł z rusztowania i został uderzony metalową drabinką. Rusztowanie to, jak się okazało, nie było odpowiednio zabezpieczone i zbalastowane przez ustawiających je pracowników spółki X. Wskutek wypadku mężczyzna doznał poważnych obrażeń głowy i rąk oraz przeszedł długi proces leczenia i ostatecznie nie odzyskał zdolności do pracy. Wystąpił z pozwem wobec spółki X, dochodząc zasądzenia na jego rzecz renty pieniężnej w wysokości 800 zł miesięcznie. Przedstawiciele spółki podnieśli, że roszczenie jest przedwczesne, bowiem pracownik nie wystąpił o jednorazowe odszkodowanie lub rentę do ZUS. Sąd uwzględnił argumenty spółki X i oddalił powództwo jako przedwczesne.
Otwarta droga do sądu
Oczywiście oddalenie powództwa jako przedwczesnego nie zamyka poszkodowanemu pracownikowi drogi sądowej do późniejszego dochodzenia roszczeń uzupełniających po uzyskaniu już jednorazowego odszkodowania lub renty z ubezpieczenia wypadkowego. Nie zachodzi w tym przypadku powaga rzeczy osądzonej.
Celem zgłoszonego przez pracownika żądania zasądzenia renty uzupełniającej przewidzianej w art. 444 par. 2 k.c. jest doprowadzenie do zrównania sytuacji finansowej poszkodowanego pracownika z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby nie doznał wskutek wypadku uszczerbku na zdrowiu. Sąd przy ustalaniu wysokości renty, w przypadku uzyskiwania przez pracownika renty z ubezpieczenia wypadkowego, powinien ustalić wysokość należnej renty i zaliczyć na jej poczet rentę uzyskiwaną z ubezpieczenia wypadkowego, zasądzając na rzecz pracownika różnicę między tymi wielkościami. Natomiast w razie braku wcześniejszego ustalenia renty z ubezpieczenia wypadkowego nie byłoby możliwości określenia, czy celowe jest przyznanie jeszcze renty uzupełniającej od pracodawcy.
ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO
• Dopuszczalne jest dochodzenie przez pracownika od pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy opartych na przepisach prawa cywilnego – art. 415, 444 i 445 k.c.
– wyrok Sądu Najwyższego z 5 lipca 2005 r., I PK 293/04, Pr. Pracy 2005/11/35).
• Cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający. Pracownik nie może dochodzić odszkodowania i renty na podstawie art. 444 k.c. przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.). Teza ta zachowała swoją aktualność także i na gruncie obecnie obowiązującej ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
– wyrok Sądu Najwyższego z 29 lipca 1998 r., II UKN 155/98, OSNP 1999/15/495.
• Sąd przy ustalaniu wysokości renty, w przypadku uzyskiwania przez pracownika renty z ubezpieczenia wypadkowego, powinien ustalić wysokość należnej renty i zaliczyć na jej poczet rentę uzyskiwaną z ubezpieczenia wypadkowego, zasądzając na rzecz pracownika różnicę między tymi wielkościami
– wyrok Sądu Najwyższego z 14 października 2004 r., I UK 4/04, OSNP 2005/19/306).
Ryszard Sadlik
Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Kielcach
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).