Każda osoba ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia ma prawo do korzystania ze świadczeń lekarza rodzinnego. Najpierw musi go jednak wybrać, wypełniając w tym celu deklarację wyboru. Nie znaczy to jednak, że gdy zajdzie taka potrzeba, bezpłatnej opieki nie udzieli pacjentowi inny lekarz.
Lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej – nazywanym także lekarzem pierwszego kontaktu lub rodzinnym – może być lekarz, który ma ukończoną specjalizację:
• medycyny rodzinnej,
• medycyny ogólnej,
• chorób wewnętrznych (internista) oraz
• pediatrii (dla dziecka).
Co musi lekarz POZ
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej jest pierwszą osobą, do której pacjent zwraca się w razie choroby. To on decyduje o sposobach leczenia chorego, kierowaniu pacjentów do poradni specjalistycznych oraz, jeżeli wymaga tego stan zdrowia chorego, do szpitala. Lekarz POZ wnioskuje także o wysłaniu pacjenta na leczenie uzdrowiskowe, o ulgowe przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Ponadto realizuje zadania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia. Lekarz rodzinny jest też odpowiedzialny za wykonywanie szczepień ochronnych, w tym także u dzieci i młodzieży szkolnej.
Pacjent ma prawo oczekiwać, że wybrany przez niego lekarz zapewni właściwą jakość świadczeń, udzieli ich zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej i najnowszą wiedzą medyczną i będzie prowadził dokumentację medyczną pacjenta. Takie są zresztą podstawowe obowiązki lekarza rodzinnego.
WAŻNE
W razie potrzeby natychmiastowego leczenia albo dla zachowania ciągłości leczenia pacjentowi przysługuje – na podstawie skierowania lekarza rodzinnego – bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego, w tym lotniczego, do najbliższego ZOZ-u udzielającego świadczeń we właściwym zakresie.
Skierowanie do specjalisty
Lekarz rodzinny, jeżeli wymaga tego stan zdrowia jego pacjenta, wystawia także skierowania do wybranych lekarzy specjalistów. Skierowanie takie jest wymagane np. w związku z potrzebą leczenia przez gastrologa czy urologa. Lekarz rodzinny wystawia dwa rodzaje skierowań na wizyty u specjalisty:
• na konsultacje – uprawnia ono do jednorazowej wizyty u wybranego specjalisty,
• na leczenie lub kontynuowanie leczenia – jest ono ważne do momentu zakończenia leczenia przez specjalistę.
Do części lekarzy specjalistów można udać się bez skierowania od lekarza POZ. Są to:
• ginekolog i położnik,
• stomatolog,
• dermatolog i wenerolog,
• onkolog,
• psychiatra,
• okulista.
Nie wymaga się skierowań także przy przyjmowaniu na leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych. Również inwalidzi wojenni i osoby represjonowane, chorzy z wirusem HIV nie muszą posiadać skierowania na specjalistyczne leczenie.
Decyzja o przewozie karetką
Nie tylko do świadczeń medycznych sprowadzają się zadania lekarza rodzinnego. Jest on podstawowym opiekunem swoich pacjentów. Dlatego decyduje także o tym, czy choremu przysługuje w określonej sytuacji bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego (np. karetką pogotowia), w tym także lotniczego, do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej.
Pacjent zostanie bezpłatnie dowieziony do szpitala, w którym zostanie mu udzielona niezbędna pomoc medyczna, jeżeli:
• wymaga on natychmiastowego leczenia,
• wynika to z potrzeby zachowania ciągłości leczenia.
Niepełnosprawni bezpłatnie
Osoby niepełnosprawne, u których występuje dysfunkcja narządu ruchu, co uniemożliwia im korzystanie np. ze środków publicznego transportu, dla potrzeb leczenia mają zapewniony bezpłatny przejazd transportem sanitarnym. Takie prawo przysługuje im na przykład, gdy podczas wizyty domowej lekarz uzna za konieczne przewiezienie pacjenta do szpitala, poradni specjalistycznej lub na badanie diagnostyczne. Również w przypadku konieczności przewiezienia chorego na konsultacje w poradni specjalistycznej (w obie strony), gdy u podopiecznego występuje schorzenie zagrażające zdrowiu i życiu oraz występuje dysfunkcja narządu ruchu uniemożliwiająca korzystanie ze środków transportu publicznego, transport jest bezpłatny.
W innych sytuacjach pacjent zapłaci za przyjazd karetki pogotowia. Dotyczy to zatem osób, które:
• nie wymagają natychmiastowego leczenia,
• nie posiadają dysfunkcji narządu ruchu, która uniemożliwia samodzielny przejazd środkami komunikacji publicznej.
Nie tylko lekarz
Usługi z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej udzielają także pielęgniarki i położne środowiskowe (rodzinne) oraz higienistki szkolne. Do obowiązków pielęgniarki i położnej POZ należy opieka pielęgniarska nad pacjentem, w tym m.in.:
• planowanie zakresu opieki stosownie do stanu zdrowia podopiecznego,
• ocena skuteczności zastosowanych metod pielęgnacyjnych,
• realizacja zleceń lekarskich,
• udzielanie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz
• edukacja zdrowotna, promocja zdrowia i profilaktyka chorób.
Opieka w szkole
Także w szkole musi być zapewniona odpowiednia opieka medyczna nad uczniami. Należy to do obowiązków higienistki szkolnej (pielęgniarka w środowisku nauczania i wychowania). To ona organizuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w wieku od 6 roku życia do 18 – 19 lat (według rocznika od klasy 0 do ostatniej klasy szkoły ponadgimnazjalnej).
Higienistka, która odpowiada za opiekę medyczną nad uczniami, ma też prawo wezwać zespół ratownictwa medycznego, gdy na terenie szkoły dojdzie do:
• wypadku,
• urazu,
• nagłego zachorowania,
• nagłego pogorszenia stanu zdrowia powodującego zagrożenie życia ucznia.
Pielęgniarka pracuje w gabinecie na terenie szkoły. Jeżeli go tam nie ma, swoich świadczeń udziela w zakładzie opieki zdrowotnej – np. w gabinecie lekarza POZ, na którego liście zapisany jest dany uczeń.
PRAWA PACJENTA
Pacjentowi, który dokonał wyboru lekarza pierwszego kontaktu, przysługują nie tylko badania i porady lekarskie czy bezpłatne badania diagnostyczne niezbędne do podjęcia leczenia, a także uzyskanie niezbędnych skierowań do specjalistów. Ma on bowiem prawo także do:
• informacji o innych zakładach opieki zdrowotnej mających podpisaną umowę w NFZ,
• bezpłatnych świadczeń zdrowotnych u innego lekarza POZ niż wybrany w deklaracji wyboru, w przypadku nagłego pogorszenia się stanu zdrowia lub innej niezbędnej potrzeby zdrowotnej,
• otrzymywania orzeczeń i zaświadczeń lekarskich wydawanych na życzenie pacjenta, związanych z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowania nauki, z uczestnictwem uczniów w zorganizowanym wypoczynku, a także do zaświadczeń wydawanych dla celów pomocy społecznej lub uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego,
• informacji o zaprzestaniu udzielania świadczeń zdrowotnych przez wybranego lekarza rodzinnego lub zmianie miejsca zatrudnienia przez tego lekarza.
ZADANIA PIELĘGNIARKI POZ I POŁOŻNEJ ŚRODOWISKOWEJ
Pielęgniarkę POZ także się wybiera. W tym celu składa się w przychodni odpowiednią deklarację. Obowiązkiem tej pielęgniarki jest udzielanie pacjentowi kompleksowych świadczeń gwarantujących zachowanie ciągłości leczenia i pielęgnacji. W tym celu powinna także mieć zawsze przy sobie niezbędne wyposażenie (tzw. neseser) ze sprzętem i materiałami jednorazowego użytku.
Położna jest zobowiązana do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu pielęgnacyjnej opieki położniczo-ginekologicznej. Do jej obowiązków należą m.in. wizyty domowe u kobiet, które właśnie urodziły dziecko.
ILU PACJENTÓW NA JEDNEGO LEKARZA
W zależności od przygotowania zawodowego i specjalizacji, lekarz POZ opiekuje się następującymi grupami pacjentów:
• lekarz pediatra – dzieci i młodzież do 18 roku życia – liczba ubezpieczonych na jednego lekarza nie może przekraczać 1320 osób,
• lekarz chorób wewnętrznych – osoby dorosłe po ukończeniu 18 roku życia – do 2500 pacjentów na jednego lekarza oraz,
• lekarz rodzinny i ogólny – wszystkie osoby, niezależnie od wieku – pod jego opieką nie może znajdować się więcej niż 2750 chorych.
