Sprawy o odszkodowanie za błąd lekarski należą do bardzo skomplikowanych. Ale można je wygrać – twierdzą obrońcy praw pacjentów i radzą korzystać z fachowej pomocy.
Na wyrok sądu od ponad 3 lat czekają rodzice upośledzonego Piotrka, któremu przez pomyłkę wstrzyknięto w trakcie operacji pęcherza półtora litra kroplówki żywieniowej do kręgosłupa. Od tamtej pory Piotrek porusza się na wózku inwalidzkim. Rodzice skierowali sprawę do sądu cywilnego. Domagają się 700 tys. zł odszkodowania.
W marcu 1998 r. Małgorzata urodziła kolejne dziecko. Konieczne było wykonanie cesarskiego cięcia. Po jakimś czasie kobieta zaczęła odczuwać bóle po lewej stronie brzucha. USG wykazało, że niezbędne jest wykonanie operacji w celu usunięcia... chusty chirurgicznej. Małgorzata wytoczyła szpitalowi sprawę cywilną. Domaga się 300 tys. zł odszkodowania oraz 500 zł miesięcznej renty.
Te osoby zdecydowały się walczyć i dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Wiedzą, jak trudna to droga. Na ostateczny wyrok w sprawach o udowodnienie popełnionego błędu medycznego czeka się nawet kilka lat. Procedura jest tak skomplikowana, że wygranie tego typu spraw jest praktycznie niemożliwe bez fachowej pomocy prawnej. Należy jednak pamiętać, że trzeba korzystać tylko z usług tych adwokatów, którzy specjalizują się w prawie medycznym.
POMOC PŁATNA I DARMOWA
• koszt wynajęcia adwokata to kilka tysięcy złotych
• jeżeli nie stać cię na wynajęcie adwokata, możesz zaproponować mu wypłatę wynagrodzenia w ratach lub prowizję od przyznanego odszkodowania
• można dołączyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
• dołączyć wniosek o zabezpieczenie powództwa
• wymienić składane załączniki, w tym rachunki za leki, badania, leczenie itp.
• złożyć podpis
Do sądu po odszkodowanie
Osoba, która twierdzi, że jest ofiarą błędu medycznego, może w Polsce dochodzić swoich praw trzema różnymi drogami. Skierowanie sprawy do sądu cywilnego jest zazwyczaj jedyną drogą prowadzącą do otrzymania odszkodowania, co w tym przypadku oznacza uzyskanie pieniędzy na dalsze leczenie. Odszkodowania na drodze cywilnej mogą domagać się osoby, które doznały tzw. szkody majątkowej. Można do niej zaliczyć:
• uszkodzenia ciała
• rozstrój zdrowia
• straty wynikłe z częściowej lub całkowitej utraty zdolności do pracy.
Najczęściej dochodzi do usunięcia zdrowego zęba, zakażenia żółtaczką czy gronkowcem, pozostawienia w jamie brzusznej narzędzi.
Zadośćuczynienia mogą domagać się także osoby, którym wyrządzono tzw. szkodę niemajątkową, czyli wszystkie krzywdy i doznane cierpienia, tak fizyczne, jak i moralne. Oznacza to, że pacjent, którego poddano zabiegowi bez jego zgody lub w wyniku którego doznał on długotrwałego bólu, również może zwrócić się do sądu.
Należy pamiętać, że poszkodowany ma trzy lata na dochodzenie swoich praw, później sprawa ulega przedawnieniu. Oznacza to, że np. osoba zarażona w szpitalu wirusem zapalenia wątroby ma na złożenie pozwu trzy lata od dnia, w którym dowiedziała się o zakażeniu. Pozwanym jest w tym przypadku placówka ochrony zdrowia, w której doszło do tego zdarzenia.
Na podstawie kodeksu cywilnego poszkodowany może domagać się od sprawcy szkody:
• określonej kwoty na pokrycie poniesionych kosztów leczenia
• renty, gdy utraci całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej
• zadośćuczynienia pieniężnego za doznane krzywdy.
Pozew składa się do sądu rejonowego albo do sądu okręgowego, w zależności od wysokości żądanego odszkodowania. Jeżeli pokrzywdzony domaga się kwoty powyżej 30 tys. zł w formie jednorazowej rekompensaty lub renty za okres 12 miesięcy – pozew należy złożyć do sądu okręgowego. W przypadku niższych kwot sprawa powinna trafić do sądu rejonowego. Jeżeli jednak pozew został złożony w niewłaściwym sądzie, sad ten jest zobowiązany do przekazania sprawy do sądu właściwego i poinformowania o tym zainteresowanego.
Do rozpoczęcia sprawy dopuszczalne jest nanoszenie w pozwie zmian. Można go także wycofać bez zgody pozwanego. Po rozpoczęciu rozprawy – aż do wydania wyroku – wycofanie pozwu możliwe jest tylko za jego zgodą, chyba że wycofanie pozwu połączone jest ze zrzeczeniem się roszczenia. Tak się dzieje np. w przypadku zawarcia ugody między stronami.
WAŻNE
Osoba, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych ze względu na złą sytuacje materialną, powinna być z nich zwolniona. Odpowiednie druki oświadczeń są dostępne w sądach.
Pozew wraz z załącznikami należy złożyć do sądu w dwóch egzemplarzach. Na swoim – trzecim – należy uzyskać pokwitowanie biura podawczego.
Dokumentacja medyczna
Przed przystąpieniem do pisania pozwu warto zgromadzić dokumentację medyczną, zawierającą szczegóły dotyczące przebiegu choroby i pobytu chorego w szpitalu. Placówka ochrony zdrowia, zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, ma obowiązek udostępnienia zainteresowanemu tzw. dokumentacji indywidualnej zewnętrznej – opisu choroby. Opis jest wydawany pacjentowi w momencie opuszczania szpitala. W przypadku podejrzenia popełnienia błędu medycznego poszkodowany powinien także zapoznać się z jego dokumentacja wewnętrzną, która pozostaje w szpitalu i zawiera bardziej dokładne informacje na temat jego pobytu w szpitalu i przeprowadzonych w tym czasie badań i zabiegów.
5 KROKÓW
Jak przebiega rozprawa przed sądem karnym
1 na 7 dni przed rozpoczęciem rozprawy poszkodowany dostaje zawiadomienie z sądu z wyznaczoną datą sprawy
2 rozprawę rozpoczyna odczytanie przez prokuratora aktu oskarżenia, następnie przeprowadzane jest postępowanie dowodowe
3 powołani biegli oceniają sprawę pod kątem postępowania medycznego
4 rozprawa kończy się udzieleniem głosu stronom, po naradzie sędziów następuje ogłoszenie wyroku i istne jego uzasadnienie
5 pokrzywdzony ma 7 dni na złożenie w sądzie wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku.
Powoływanie biegłych
W sprawach dotyczących popełnienia błędu medycznego dla oceny jego skutków powołuje się tzw. biegłych sądowych. Ich opinia decyduje o tym, czy to, co się przydarzyło pacjentowi, było błędem medycznym wynikającym np. z zaniedbania lekarza, czy też sytuacją, której nie można było zapobiec.
Dla pewności, że opinie będą bezstronne, biegli powinni pochodzić np. z innego miasta lub szpitala niż ten, w którym mogło dojść do popełnienia błędu medycznego. Jeżeli okazałoby się, że biegły jest w jakikolwiek sposób powiązany z pozwanym lekarzem lub pracuje w pozwanym szpitalu, istnieje możliwość domagania się wyłączenia go ze sprawy. Nie warto jednak kupować prywatnych opinii medycznych. Dla sądu wiążąca jest opinia tylko biegłych powoływanych w trakcie rozprawy.
Pokrzywdzony przed sądem
W postępowaniu karnym pokrzywdzonego reprezentuje prokurator, a on sam występuje w sprawie przeważnie jako świadek. Jego rola w procesie nie musi jednak ograniczać się do biernego uczestnictwa – może zostać tzw. oskarżycielem posiłkowym. W tym celu należy złożyć odpowiednie oświadczenie przed rozpoczęciem przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Inną wersją udziału pokrzywdzonego w procesie karnym jest występowanie w nim w charakterze powoda cywilnego. Jest to wskazane, gdy pokrzywdzony zamierza dochodzić w nim roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnionego przestępstwa. Takie postępowanie daje możliwość uzyskania od sprawcy szkody odszkodowania w procesie karnym, bez konieczności występowania z odrębnym roszczeniem do sądu cywilnego.
Sąd może odmówić przyjęcia powództwa lub pozostawić je bez rozpoznania, jeżeli roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem postawionym przez prokuraturę lub gdy wniosła je osoba nieuprawniona (czyli inna niż pokrzywdzony lub jemu najbliższa). Jeżeli tak się stanie, to pokrzywdzony ma 30 dni na to, aby zgłosić sądowi wniosek o przekazanie powództwa do właściwego sądu cywilnego.
2 TYSIĄCE SPRAW CO ROKU
W Polsce nie ma w pełni wiarygodnego źródła statystyk błędów medycznych. Z publicznych dyskusji wynika, że nawet 20 tysięcy osób każdego roku jest okaleczanych, choruje lub umiera z powodu błędnego leczenia. Według danych Naczelnego Sądu Lekarskiego ich liczba jest 200 razy mniejsza niż w Stanach Zjednoczonych. Co roku tylko 100-200 poszkodowanych wygrywa sprawy przed sądami lekarskimi, do których trafia rocznie ponad 2 tysiące spraw. Większość sprawców spotykają najłagodniejsze kary, czyli upomnienia i nagany. Od pięciu lat tylko w przypadku kilku lekarzy sądy lekarskie wymierzyły najostrzejszą karę, czyli pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
PRAWA OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO
Pamiętaj, że jako oskarżyciel posiłkowy masz prawo do:
• otrzymywania zawiadomień o terminach rozprawy
• otrzymywania odpisów orzeczeń wydawanych poza rozprawą
• przeglądania akt sądowych
• składania wniosków o sprostowanie protokołu z rozprawy
• zadawania pytań przesłuchiwanym oskarżonym
• składania wniosków dowodowych
• zabierania głosu po zamknięciu przewodu sądowego
• wniesienia apelacji od wyroku sądu I instancji.
CO MOŻE POKRZYWDZONY PRZED SĄDEM
• Zgłaszać wnioski dowodowe, ale tylko podczas postępowania wyjaśniającego
• Wnieść zażalenie na postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania
• Wnieść odwołanie od orzeczenia sądu lekarskiego I instancji, ale tylko w części dotyczącej winy, a nie wysokości zasądzonej kary
• Przeglądać akta sprawy, z tym że rzecznik lub sąd może ograniczyć pokrzywdzonemu dostęp do materiałów objętych tajemnicą lekarską.
Wniesienie apelacji
Jeżeli pokrzywdzony nie zgadza się z wyrokiem sądu I instancji, a jest oskarżycielem posiłkowym lub powodem cywilnym w sprawie, to może wnieść odwołanie (apelację) od wyroku do sądu wyższej instancji. Jeżeli wyrok wydał sąd okręgowy, to apelację musi przygotować i podpisać adwokat. Ma na to 14 dni od dnia doręczenia wyroku wraz z pisemnym uzasadnieniem.
Sąd lekarski
Przed tego typu sądem może stanąć lekarz, jeżeli istnieje podejrzenie, że jego postępowanie było sprzeczne z zasadami etyki zawodowej, określonymi w Kodeksie Etyki Lekarskiej lub że naruszył przepisy ustawy o zawodzie lekarza.
Postępowanie wyjaśniające rozpoczyna się w momencie wniesienia skargi przez pacjenta do rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Postępowanie przed okręgowym sądem lekarskim prowadzi okręgowy rzecznik, natomiast przed Naczelnym Sądem Lekarskim – naczelny rzecznik. Przed wszczęciem postępowania, właściwy rzecznik bada, czy faktycznie mogło dojść do niewłaściwego działania lekarza.
Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 3 miesiące, ale może być przedłużone o kolejne 3 miesiące przez naczelnego rzecznika odpowiedzialności zawodowej lub Naczelny Sąd Lekarski na czas nieokreślony.
W postępowaniu przed sądem lekarskim rola poszkodowanego sprowadza się do złożenia skargi do rzecznika i przesłuchania go w charakterze świadka. Dzieje się tak dlatego, że pokrzywdzony nie jest stroną tego postępowania. To rzecznik reprezentuje jego interesy przed sądem. Natomiast celem rozprawy nie jest zaspokojenie roszczeń np. materialnych pacjenta, ale wyciągnięcie konsekwencji zawodowych wobec pozwanego lekarza.
Prawo do odwołania
Jeżeli wydane przez okręgowy sąd lekarski orzeczenie nie zadowala pacjenta, to może on odwołać się do Naczelnego Sądu Lekarskiego. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od daty doręczenia wyroku. Trzeba jednak liczyć się z tym, że, jak wynika ze statystyk, sądy lekarskie przeważnie wydają wyroki korzystne dla lekarzy. Najczęściej zapadają kary upomnienia lub nagany, bardzo rzadko ma miejsce zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres 6 miesięcy do 3 lat czy pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Efekt: uniewinnienie lekarza na tej drodze w praktyce zamyka poszkodowanemu drogę postępowania karnego. Prokurator w takim przypadku najczęściej po prostu umarza sprawę. Koszty postępowania przed sądem lekarskim ponosi lekarz, jeżeli zostanie ukarany, lub Skarb Państwa, jeżeli zostanie uniewinniony.
Pokrzywdzony może złożyć wniosek dowodowyjako powód cywilnyalbo oskarżyciel posiłkowy.
Dominika Sikora
dominika.sikora@infor.pl
OPINIA: SPRAWY SĄ SKOMPLIKOWANE
BARBARA KOZŁOWSKA
dyrektor Biura Rzecznika Praw Pacjenta przy Ministerstwie Zdrowia
Każdego roku do biura trafia 6 tys. skarg ze strony pacjentów, którzy twierdzą, że są ofiarami błędów medycznych. W naszym biurze można uzyskać poradę prawną, a także wskazówki, jaką drogę dochodzenia swoich praw najlepiej wybrać. Nie zalecam pacjentom prowadzenia spraw we własnym zakresie. Sprawy sądowe dotyczące błędów medycznych są bardzo skomplikowane, wymagają przesłuchania wielu świadków i powołania biegłych. Dlatego najlepiej jest korzystać z wykwalifikowanej pomocy prawniczej. W naszym biurze są dostępne adresy kancelarii prawniczych, które specjalizują się w tego typu sprawach.
OPINIA: SPRAWY MOŻNA WYGRAĆ
ADAM SANDAUER
Stowarzyszenie Pacjentów Primum Non Nocere
Najczęstszym błędem pokrzywdzonych pacjentów jest rezygnacja z dochodzenia swoich praw. W Polsce faktycznie sprawy tego typu ciągną się latami, ale można wygrać. Świadczy o tym choćby rosnąca z roku na rok liczba takich spraw w sądach. Przestrzegałbym jednak przed składaniem pozwów przez osoby, które nie są w stanie w sposób wiarygodny udokumentować popełnionego błędu przez lekarza. Sprawy tego typu są bardzo skomplikowane, trwają latami i często przyznawane odszkodowania nie są wysokie, a koszty spraw sądowych bardzo wysokie. W rezultacie uzyskane odszkodowanie w większej części przeznaczone bywa na opłacenia adwokata lub innych opłat sądowych. W kraju mamy osiem oddziałów naszego Stowarzyszenia. Pomagamy w przygotowaniu i złożeniu pozwu. Mamy także zaprzyjaźnionych prawników, którzy specjalizują się w prowadzeniu tego typu spraw.
PRZYDATNE TELEFONY
• Stowarzyszenie Pacjentów Primum Non Nocere:
Białystok – 604 816 388,
604 062 109
Bytom – 601 497 521
Gdynia – 058 621 80 98
Olsztyn – 602 878 473,
089 534 98 13, 089 527 50 24
Poznań – 608 12 89 47
Starachowice – 041 275 24 13
Warszawa – 601 546 347
Września – 061 436 64 58
• Związek Stowarzyszeń Biur Porad Obywatelskich
022 831 63 92
• Biuro Porad Obywatelskich w Warszawie – 022 282 12 95
• Rzecznik Praw Obywatelskich
– 022 551 17 00
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka – 022 826 96 50
• Uniwersyteckie Poradnie Prawa:
Uniwersytet Jagielloński
012 422 10 33 wew. 1392
Uniwersytet Toruński
058 611 40 07
Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie
081 537 58 22 wew. 102
Centrum Praw Kobiet
022 652 01 17, 022 621 35 37
Czytelnicy pytają
Czy można zwrócić się do prokuratury
Czy tylko w sądzie należy szukać pomocy? Czy rażącym błędem medycznym nie powinna zająć się prokuratura? Czy pacjent albo rodzina ma prawo zwrócić się do niej?
Tak. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że np. przebieg leczenia był nieprawidłowy lub konkretny zabieg został wykonany bez zgody chorego, pacjent (lub każda inna osoba) może złożyć doniesienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury rejonowej. Zawiadomienie może być złożone w formie ustnej lub pisemnej. Większość przestępstw jest ściganych z oskarżenia publicznego, tzn. wystarczy zawiadomić o nich prokuraturę. Jednak niektóre przestępstwa są ścigane dopiero wtedy, gdy pokrzywdzony złoży odpowiedni wniosek. Należy to uczynić w przypadku, gdy np. operacja lub zabieg został wykonany bez zgody chorego lub został on narażony na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia.
Gdy prokurator dojdzie do wniosku, że zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego. W ciągu 6 tygodni osoba, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, powinna otrzymać wiadomość o wszczęciu postępowania lub odmowie. Jeżeli jednak dowody zebrane przez prokuraturę potwierdzają fakty zawarte w doniesieniu, prokuratura sporządza postanowienie o przedstawieniu zarzutów i przesłuchuje lekarza w charakterze podejrzanego.
DS
Czy brak informacji uprawnia do roszczeń
W ocenie pacjentów, nie zawsze są oni dostatecznie informowani o swoim stanie zdrowia. Czy nie jest to naruszenie praw? Jeśli tak, czy można domagać się rekompensaty?
Tak. Nieinformowanie pacjenta o stanie jego zdrowia jest przewinieniem i na tej podstawie można domagać się odszkodowania. Podobnie, jak na przykład za:
• zawinione ujawnienie danych zawartych w dokumentacji medycznej
• nieudostępnienie dokumentacji medycznej
• nieudzielenie świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej
• wykonanie badań czy zabiegów bez jego zgody.
Ponadto osoby inne niż poszkodowany, na przykład członkowie rodziny pacjenta, mogą ubiegać się od sprawcy szkody:
• zwrotu kosztów leczenia poszkodowanego i jego pogrzebu
• renty, jeżeli na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny
• odszkodowania, jeżeli śmierć poszkodowanego spowodowała pogorszenie sytuacji życiowej jego najbliższej rodziny
• wpłacenia określonej kwoty na wskazany cel społeczny.
ds
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91, poz. 408 z późn. zm.).
