Okresy pracy w gospodarstwie rolnym mogą zwiększyć wysokość emerytury przyznawanej przez ZUS. Prawo takie przysługuje zarówno osobom, które udowodniły powszechny staż ubezpieczeniowy, jak i osobom, którym uzupełniono staż wymagany do przyznania świadczenia za pomocą okresów rolnych.
Okresy pracy w gospodarstwie rolnym mają wpływ nie tylko na ustalenie uprawnień do emerytury, ale również na jej wysokość. Zasady ich uwzględniania przy ustalaniu wysokości świadczenia zależą od tego, czy uzupełniały one staż ubezpieczeniowy wymagany do uzyskania emerytury. Jeżeli okresy takie zostały zaliczone do stażu ubezpieczeniowego, istotne znaczenie ma również liczba udowodnionych przez zainteresowanego okresów składkowych i nieskładkowych.
Gdy okresy rolne uwzględniono w stażu
Jeżeli ZUS zaliczył do stażu emerytalnego: okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie, sposób obliczenia wysokości emerytury zależy od tego, czy wnioskodawca udowodnił 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych (w przypadku kobiety) lub 25 lat tych okresów (w przypadku mężczyzny). Jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę udowodniła taki staż ubezpieczeniowy, ZUS najpierw ustala wysokość świadczenia na ogólnych zasadach z pominięciem okresów uzupełniających, a następnie oblicza tzw. część składkową emerytury rolniczej.
Wysokość podstawowej emerytury ustala się w następujący sposób: część socjalna świadczenia (24 proc. kwoty bazowej) + część należna za okresy składkowe (po 1,3 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych) + część należna za okresy nieskładkowe (po 0,7 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych).
Natomiast tzw. część składkową emerytury rolniczej ZUS oblicza w następujący sposób: mnoży po 1 proc. emerytury najniższej z dnia powstania prawa do emerytury (obecnie jest to kwota 562,58 zł) przez każdy rok podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przypadający od dnia 1 lipca 1977 r. oraz po 0,5 proc. takiej emerytury przez każdy rok pracy lub prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 lat życia przypadający przed 1 lipca 1977 r. Jeżeli rok jest niepełny, uwzględnia pełne kwartały. Ponadto przy obliczaniu części składkowej emerytury rolniczej okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie przypadające przed 1 lipca 1977 r. (w sytuacji niepodlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu) uwzględnia się tylko wtedy, gdy przypadają nie wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury.
W inny sposób obliczana jest wysokości emerytury, gdy wnioskodawca nie udowodnił stażu ubezpieczeniowego wynoszącego: 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna), a ZUS przy ustalaniu prawa do świadczenia uwzględnił mu okresy rolne wymienione w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. W takim przypadku świadczenie obliczane jest w kilku etapach:
• ustalenie wysokości emerytury na zasadach ogólnych; ZUS uwzględnia w tym przypadku również okresy uzupełniające (rolne); są one traktowane tak samo jak okresy składkowe,
• ustalenie proporcji; ZUS oblicza proporcję uwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych do wszystkich okresów, które zostały wzięte pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury,
• obliczenie podstawowej wysokości emerytury; uzyskaną proporcję ZUS mnoży przez wysokość emerytury obliczoną na zasadach ogólnych,
• ustalenie części rolniczej; ZUS oblicza tzw. część składkową emerytury rolniczej według zasad określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
• PRZYKŁADY
Czytelnik w listopadzie 2005 roku ukończył 65 lat i złożył wniosek o emeryturę mając 19 lat okresów składkowych, 2 lata okresów nieskładkowych oraz pełne 5 lat pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu jako domownik (lata 1984-1988). Czytelnik udowodnił tylko 21 lat okresów składkowych i nieskładkowych, dlatego ZUS doliczył mu przy ustalaniu prawa do emerytury 4 lata pracy w gospodarstwie rolnym. Podstawa wymiaru świadczenia wyniosła 1764 zł. Emeryturę obliczono w następujący sposób:
• 24 proc. x 1903,03 zł (aktualna kwota bazowa) = 456,73 zł,
• 23 lata składkowe (ZUS uwzględnił okresy rolne) x 1,3 proc. x 1764 zł = 527,44 zł,
• 2 lata nieskładkowe x 0,7 proc. x 1764 zł = 24,70 zł,
• wysokość emerytury = 1008,87 zł (456,73 zł + 527,44 zł+ 24,70 zł),
• proporcja uwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych w stosunku do wszystkich uwzględnionych okresów = 21/25,
• wysokość emerytury po uwzględnieniu proporcji wynosi: 1008,87 zł x 21/25 = 847,45 zł.
Następnie ZUS ustalił część składkową emerytury rolniczej, tj. 28,13 zł (1 proc. x 5 x 562,58 zł).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Gdy okresów rolnych nie zaliczono do stażu
Jeżeli prawo do emerytury danej osoby zostało ustalone jedynie na podstawie okresów składkowych i nieskładkowych (bez okresów uzupełniających), okresów rolnych nie można zaliczyć przy ustalaniu wysokości emerytury. Jednak gdy wnioskodawca miał okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, przysługuje mu tzw. zwiększenie świadczenia. Oblicza się je mnożąc po 1 proc. najniższej emerytury obowiązującej w dniu powstania prawa do emerytury przez każdy pełny rok podlegania ubezpieczeniu.
Marek Opolski
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).