Pracodawca oraz reprezentacja pracowników mogą zawrzeć porozumienie o likwidacji pracowniczego programu emerytalnego funkcjonującego w firmie.
Ustawa o pracowniczych programach emerytalnych (PPE) z 2004 r. znacząco rozbudowała katalog przypadków, w których możliwa jest likwidacja programu. Jednym z nich jest likwidacja PPE w konsekwencji zawarcia przez pracodawcę z reprezentacją pracowników porozumienia w tej sprawie.
Porozumienie to początek
Porozumienie to musi zostać zawarte na piśmie przez prawidłowo umocowanych reprezentantów pracodawcy oraz wszystkich związków zawodowych działających w firmie. Dopiero po zawarciu tego porozumienia pracodawca ma prawo wypowiedzieć zakładową umowę emerytalną, za okresem wypowiedzenia ustalonym w umowie zakładowej. Następnie, zgodnie z treścią art. 41 ust. 3 ustawy, ma on obowiązek złożyć do Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE) wniosek o wydanie decyzji o wykreśleniu PPE z rejestru programów. Wniosek ten rozpoczyna procedurę administracyjną, która może potrwać nawet kilka tygodni.
WARTO WIEDZIEĆ
Od złożenia wypowiedzenia przez pracodawcę do dnia wykreślenia programu z rejestru zasady programu pozostają bez zmian. Oznacza to, że składka podstawowa opłacana obowiązkowo przez pracodawcę w wysokości określonej w umowie zakładowej powinna być opłacana aż do dnia wykreślenia programu z rejestru programów prowadzonego przez KNUiFE.
Informacja o likwidacji
Po uzyskaniu decyzji o wykreśleniu programu z rejestru pracodawca przekazuje uczestnikom, za potwierdzeniem lub przesyłką poleconą, informację o likwidacji programu, powiadamiając ich jednocześnie o terminie, od którego zaprzestał naliczać, pobierać i odprowadzać składki, oraz o przyczynach likwidacji programu i o czynnościach, które podjął. Powyższa informacja powinna zawierać ponadto wezwanie uczestnika do wskazania pracodawcy rachunku, na który ma zostać dokonana wypłata transferowa, oraz pouczenie, że w przypadku niepodania tego rachunku w terminie jednego miesiąca zgromadzone środki zostaną po prostu zwrócone.
Co ze składkami
Od dnia wykreślenia programu z rejestru pracodawca nie nalicza i nie odprowadza nowych składek podstawowych do PPE. Natomiast zgromadzone w PPE środki muszą zostać rozdysponowane (wypłacone z PPE) zgodnie z dyspozycją uczestnika. Ma on dwie opcje do wyboru. Może dokonać wypłaty transferowej albo doprowadzić swoją biernością (niepodejmowaniem żadnych działań) do zwrotu zgromadzonych środków. Konsekwencje zarówno podatkowe, jak i ubezpieczeniowe obu tych opcji są różne. W zależności od wyboru jednej z nich inny jest też okres, w którym uczestnik może fi- zycznie wypłacić zgromadzone środki.
Warto podkreślić, iż te same zasady mają zastosowanie w stosunku do uczestników będących pracownikami pracodawcy, jak i uczestników niepozostających już z pracodawcą w stosunku pracy.
Wypłata transferowa
Przypadki, w których możliwe jest dokonanie wypłaty transferowej, określa art. 43 ust. 2 ustawy o PPE. Zgodnie z tym przepisem wypłata transferowa z pracowniczego programu emerytalnego w przypadku likwidacji programu może być dokonana do innego PPE, do którego należy uczestnik likwidowanego programu albo na jego indywidualne konto emerytalne (IKE). Oznacza to, iż aby móc dokonać wypłaty transferowej, uczestnik musi posiadać rachunek IKE (w banku, funduszu inwestycyjnym, domu maklerskim lub zakładzie ubezpieczeń) albo być uczestnikiem PPE prowadzonego u innego pracodawcy.
Bez podatków i składek
Wypłata transferowa nie pociąga za sobą ani dla uczestnika, ani dla pracodawcy, żadnych konsekwencji w zakresie podatkowym czy składek na ubezpieczenia społeczne. Całe 100 proc. kwoty zgromadzonej przez uczestnika na jego koncie w ramach PPE jest przekazywane zgodnie z jego dyspozycją. Uczestnik, dokonując wypłaty transferowej, nie traci więc finansowo. Nie ma jednak możliwości fizycznej wypłaty pieniędzy i skonsumowania zgromadzonych środków. Wypłata transferowa jest w istocie odłożeniem (odroczeniem) w czasie możliwości skorzystania przez uczestnika ze zgromadzonych środków.
W przypadku wypłaty transferowej dokonanej do PPE przekazane środki będą inwestowane w tym nowym PPE aż do czasu uzyskania przez uczestnika uprawnień do wypłaty ich z pracowniczego programu emerytalnego. Natomiast w przypadku wypłaty transferowej do IKE środki, aby nie zaszła konieczność zapłaty podatku oraz składek do ZUS, powinny pozostawać na indywidualnym koncie emerytalnym do 60 roku życia danej osoby.
Wycofanie środków z IKE
Jeśli uczestnik likwidowanego PPE będzie chciał wycofać pieniądze przekazane w ramach wypłaty transferowej do innego PPE czy IKE, będzie mógł to zrobić na zasadach przewidzianych w ustawach: o pracowniczych programach emerytalnych oraz o indywidualnych kontach emerytalnych.
Osoba posiadająca rachunek IKE może w każdej chwili dokonać likwidacji tego rachunku i skonsumować zgromadzone środki (dokonać tzw. zwrotu z IKE). Decydując się na to, musi jednak pamiętać o wiążących się z tym konsekwencjami podatkowymi i „ubezpieczeniowymi” (w zakresie składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne uczestnika) na podobnych zasadach jak w przypadku zwrotu z PPE. Ponadto likwidacja IKE wcześniej niż przed upływem 12 miesięcy od jego utworzenia może się wiązać z koniecznością zapłaty określonej kwoty na rzecz podmiotu prowadzącego IKE.
WARTO WIEDZIEĆ
W przypadku likwidacji PPE, mimo iż obowiązek taki nie wynika z przepisów ustawy, pracodawca powinien pomóc pracownikom w otworzeniu rachunków IKE, na które mogliby dokonać wypłaty transferowej z PPE.
Zwrot środków z PPE
W przypadku braku wskazania przez uczestnika rachunku IKE lub PPE do dokonania wypłaty transferowej pracodawca ma obowiązek zwrócić uczestnikowi zgromadzone przez niego środki inaczej. Zwrot może być dokonany przelewem na rachunek bankowy uczestnika albo w innej formie, w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia otrzymania przez uczestnika informacji o likwidacji programu.
Jeśli pracodawca nie może zwrócić uczestnikowi jego pieniędzy, np. z powodu nieposiadania aktualnego adresu uczestnika programu, są one przekazywane do depozytu sądowego. Środki przekazane do depozytu sądowego stają się własnością Skarbu Państwa po upływie 20 lat, chyba że uczestnik przed upływem tego terminu wyda dyspozycję przekazania ich na wskazany przez siebie rachunek bankowy.
Dokonanie zwrotu pociąga za sobą dla uczestnika konsekwencje w zakresie podatkowym oraz składek na ubezpieczenia społeczne. W praktyce są to potrącenia z wypłacanej kwoty.
Marcin Wojewódka
Autor jest radcą prawnym, twórcą komentarza do ustawy o PPE
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych – Dz.U. nr 116, poz. 1207 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych – Dz.U. nr 116, poz. 1205 z późn. zm.
