Zdarza się, że chcemy zmienić umowę ubezpieczenia. Może to wynikać z różnych okoliczności. Najczęściej chcemy poszerzyć zakres ochrony. Albo odwrotnie – uznaliśmy, że kilka polis, które posiadamy niepotrzebnie, dubluje osłonę w zakresie tych samych ryzyk. W zależności od rodzaju polisy oraz zaakceptowanych przez nas warunków ubezpieczenia procedura ta może być mniej lub bardziej skomplikowana.
Choć polskie prawo ubezpieczeniowe jest obecnie dostosowane do reguł europejskich, a prawa konsumentów są w nim coraz lepiej chronione, to jednak osoba chcąca wykupić polisę wciąż ma sporo problemów z dostatecznym zabezpieczeniem swoich interesów. Składa się na to wiele przyczyn. A jedną z nich jest fakt, że zasady zawierania umów ubezpieczenia ustalone są w kilku miejscach. Część z nich zawarta jest w kodeksie cywilnym, inne w ustawie o działalności ubezpieczeniowej, a jeszcze inne w tzw. ogólnych warunkach ubezpieczenia.
Trzy źródła prawa
Dotyczy to przede wszystkim ubezpieczeń na życie. A zwłaszcza tej ich części, gdzie składka jest inwestowana bądź to bezpośrednio w fundusze inwestycyjne, bądź w fundusz kapitałowy. Dlatego każdy, kto zawiera taką umowę, powinien dokładnie wiedzieć, jakie kwestie powinny być w niej uregulowane, w jakich warunkach może być ona zmieniana oraz jakie dodatkowe obowiązki ciążą na zakładzie ubezpieczeń już w czasie trwania umowy.
W myśl przepisów kodeksu cywilnego, przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku – przy ubezpieczeniu majątkowym albo umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej – przy ubezpieczeniu osobowym.
Z kolei zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń udziela ochrony ubezpieczeniowej na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z ubezpieczającym. Umowa ubezpieczenia, podobnie zresztą jak i ogólne warunki ubezpieczenia, powinna być formułowana jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia.
Zgodnie z kodeksem cywilnym zakład ubezpieczeń obowiązany jest podać w dokumencie ubezpieczenia tekst ogólnych warunków ubezpieczenia, na których podstawie umowa została zawarta. Jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia były ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości, zakład ubezpieczeń może w dokumencie ubezpieczenia bądź tylko powołać się na ogólne warunki, bądź też zamieścić w umowie wyciąg z tych warunków zawierający najbardziej istotne ich postanowienia, podając, gdzie warunki te zostały ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości.
Nim podpiszesz umowę
Niestety, jak pokazuje praktyka, większość z nas po ogólne warunki ubezpieczenia (OWU) sięga dopiero wtedy, gdy dojdzie do nieszczęścia i trzeba zgłosić szkodę w towarzystwie ubezpieczeniowym, aby uzyskać odszkodowanie. Tymczasem trzeba wiedzieć, że ponieważ OWU stanowią immanentną część umowy ubezpieczenia, ubezpieczyciel ma prawo tam – a nie bezpośrednio w umowie – szczegółowo określić nawet tak kluczowe kwestie, jak okoliczności, których zajście wyklucza jego odpowiedzialność.
Tam też zazwyczaj uregulowane są szczegółowo obowiązki ubezpieczonego, z których powinien się wywiązać, gdy dojdzie do wypadku objętego ochroną ubezpieczeniową, a które to zapisy stanowią drugą w kolejności rafę.
W ogólnych warunkach ubezpieczenia szczegółowo zazwyczaj określony jest tryb postępowania ubezpieczonego w drodze od stwierdzenia szkody, po wypłatę odszkodowania. Bywa, że także naruszenie zasad z tej kategorii staje się dla towarzystwa ubezpieczeniowego okazją do podejmowania prób uchylania się od odpowiedzialności, a tym samym wypłaty odszkodowania należnego ubezpieczonemu.
I wreszcie w ogólnych warunkach ubezpieczenia powinny być określone zasady, na jakich umowę można zmienić lub uzupełnić w trakcie jej obowiązywania.
Jaka polisa, taki tryb zmiany
Generalnie ubezpieczenia dzielą się na majątkowe oraz na życie. W przypadku pierwszych umowy zawiera się na ogół na rok. Natomiast umowy ubezpieczenia na życie zawieramy głównie bezterminowo. A jeśli nawet określamy czas trwania umowy, to – poza polisami o charakterze wybitnie inwestycyjnym – ustalamy, że trwać ona będzie kilka lub kilkanaście lat.
Już sam fakt długości umowy w znacznym stopniu przesądza o trybie postępowania w sytuacji, gdy umowę trzeba zmienić. W przypadku ubezpieczeń majątkowych rzadko zmieniamy treść umowy. Z praktycznego punktu widzenia wygodniej jest doczekać, aż ona wygaśnie, i polisę na kolejny okres wykupić już na nowych, dogodniejszych warunkach. Gdy zaś w grę wchodzi poszerzenie zakresu ubezpieczenia, najwygodniej jest dokupić dodatkową polisę, a więc zawrzeć nową umowę ubezpieczenia dotyczącą tylko ochrony w tym dodatkowym zakresie.
Odwrotnie jest w przypadku ubezpieczeń na życie. Poza terminowymi polisami o charakterze wybitnie inwestycyjnym, gdzie tryb postępowania w przypadku potrzeby zmiany umowy ubezpieczenia jest podobny jak w dziedzinie ubezpieczeń majątkowych, umowę ubezpieczenia na życie lepiej renegocjować niż rozwiązywać, by zastąpić ją inną. Dlatego w przypadku zawierania takich umów ubezpieczenia tak ważna jest część ogólnych warunków ubezpieczenia, które regulują tę kwestię.
Zazwyczaj zmiana treści umowy następuje wówczas na wniosek ubezpieczającego. Jeśli ubezpieczający wyraża zgodę na zmianę treści umowy, a ogólne warunki ubezpieczenia pozwalają na wprowadzenie zmian, o które wnioskuje ubezpieczony, zawierany jest pisemny aneks do umowy.
Najczęściej wnioskujemy o zmianę trybu opłacania składki (np. z raz na rok na raz na kwartał lub co miesiąc). Tego rodzaju zmiany można zazwyczaj bezkolizyjnie przeprowadzać w każdą rocznicę polisy. Rzadziej występujemy o zmianę zakresu ubezpieczenia. Jeśli ogólne warunki ubezpieczenia przewidują dodatkowe opcje do umowy głównej (np. do umowy ubezpieczenia na życie dodatkowo w zakresie ubezpieczenia od śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku), a ponadto pozwalają na dokupienie takiej opcji także w czasie trwania umowy (a nie np. wyłącznie przy jej zawieraniu), umowę poszerzymy aneksem.
Zbigniew Biskupski
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Czy można poszerzyć zakres ubezpieczenia
Mam już polisę ubezpieczenia na życie. Czy można ją poszerzyć o ubezpieczenie zdrowotne?
NIE. Od strony formalnej do ubezpieczeń dotyczących zdrowia, które możemy wykupić w towarzystwie ubezpieczeń na życie, zaliczają się ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe. Wcześniej jednak trzeba wykupić jedno z ubezpieczeń: ubezpieczenie na życie (w tym związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), ubezpieczenie posagowe, zaopatrzenia dzieci lub rentowe. Natomiast jeśli chcemy wykupić wyłącznie ubezpieczenie zdrowotne, musimy skorzystać z oferty towarzystw ubezpieczeniowych zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi i innymi osobowymi.
Wówczas polisa klasyfikowana będzie do jednej z następujących grup: ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenia wypadku – w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej (w jej ramach są to polisy gwarantujące świadczenia jednorazowe, świadczenia powtarzające się lub połączone świadczenia obu rodzajów), ubezpieczenia choroby (znów polisy gwarantujące świadczenia jednorazowe, świadczenia powtarzające się lub kombinowane).
Gdy chcemy jednak skorzystać z umów dodatkowych, dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego, a towarzyszących ubezpieczeniom na życie, musimy pamiętać, że każda taka umowa ma okres karencyjny. Jeśli więc nawet jesteśmy objęci ochroną na wypadek śmierci i nieszczęśliwego wypadku, to np. z polisy na leczenie szpitalne będziemy mogli skorzystać np. po upływie 3 miesięcy, a ze związanej z przeszczepem np. dopiero po roku itd.
Trzeba też wiedzieć, że towarzystwa ubezpieczeniowe niechętnie zawierają takie umowy – nawet jako dodatkowe – z osobami, które ukończyły już 50 rok życia, a ochrona w zakresie wielu umów szczegółowych kończy się po ukończeniu 60 roku życia. Ponadto ogólne warunki ubezpieczenia mogą obejmować wiele innych ograniczeń – zarówno co do okoliczności, które zwalniają ubezpieczyciela z odpowiedzialności, jak i o charakterze limitu.
Niektóre ubezpieczenia osobowe, w tym chorobowe i wypadkowe, mogą być przedmiotem działalności majątkowych towarzystw ubezpieczeniowych. Wówczas posiadanie ubezpieczenia na życie może mieć tylko znaczenie, jeśli wykupujemy polisę chorobową u ubezpieczyciela, który należy do tej samej grupy kapitałowej jak towarzystwo ubezpieczeń na życie i z tego tytułu możemy liczyć na preferencje przy zakupie nowej polisy.
Czy dostanę załącznik do umowy
Czy ubezpieczyciel ma obowiązek dołączenia do umowy ubezpieczenia ogólnych warunków ubezpieczenia?
NIE. Ale ubezpieczający powinien zapoznać się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia i fakt ten potwierdzić własnoręcznym podpisem.
Generalnie zakład ubezpieczeń obowiązany jest podać w dokumencie ubezpieczenia tekst ogólnych warunków ubezpieczenia, na których podstawie umowa została zawarta. Trzeba jednak wiedzieć, że jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia były ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości, zakład ubezpieczeń może w dokumencie ubezpieczenia bądź tylko powołać się na ogólne warunki, bądź też zamieścić w umowie wyciąg z tych warunków zawierający najbardziej istotne ich postanowienia, podając, gdzie warunki te zostały ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości.
Zbigniew Biskupski
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. nr 124, poz. 1151 z późn. zm).