Dla osób urodzonych w latach 1949–1968 wprowadzono dwie bardzo ważne zmiany w zakresie nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Pierwsza z nich sprowadza się do przesunięcia o jeden rok terminu, do którego trzeba spełnić wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury na starych zasadach. Druga to zniesienie warunku rozwiązania stosunku pracy. Zmiany te weszły w życie 16 września 2005 r.
Artykuł 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest o tyle skomplikowany, że uzyskanie emerytury na jego podstawie wymaga spełnienia zarówno warunków określonych w tym przepisie, jak i w przepisach w nim powołanych. Przewiduje on, że na zasadach przewidzianych dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., mogą przejść na emeryturę niektórzy ubezpieczeni ze średniej grupy wiekowej (urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r.). Mowa tu o niektórych pracownikach (art. 29 ustawy emerytalnej), artystach i twórcach (art. 33 ustawy emerytalnej), pracownikach zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 32 ustawy emerytalnej) i osobach, które choć wykonywały pracę górniczą to jednak nie spełniły warunków wymaganych do przyznania emerytury górniczej (art. 39 ustawy emerytalnej).
Wskazane wyżej osoby uzyskają prawo do emerytury przewidzianej w wymienionych przepisach, jeżeli:
• warunki wymagane do jej przyznania spełnią do dnia 31 grudnia 2007 r.,
• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.
Obecnie przyznanie emerytury nie jest uzależnione, tak jak to miało miejsce przed dniem 16 września 2005 r., od rozwiązania stosunku pracy. Tak więc nierozwiązanie stosunku pracy nie stanowi przeszkody do przyznania emerytury (przy spełnieniu pozostałych warunków), natomiast kontynuowanie zatrudnienia na podstawie tego samego stosunku pracy i u tego samego pracodawcy, co przed przejściem na emeryturę, skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury. Oznacza to więc, że – do czasu rozwiązania stosunku pracy – nie zostanie podjęta wypłata świadczenia (art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej).
WARTO WIEDZIEĆ
Osoby urodzone w latach 1949 – 1968 przechodzące na wcześniejszą emeryturę nie muszą rozwiązać stosunku pracy. Gdy jednak tego nie zrobią, prawo do emerytury zostanie zawieszone i wypłata emerytury zostanie podjęta dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy.
PRZYKŁAD
Małgorzata T. 9 września 2005 r. skończyła 55 lat. Ma 37 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 33 lata pracy na podstawie umowy o pracę, która została zawarta 15 lutego 1979 r. Małgorzata T. nadal wykonuje pracę na podstawie tej samej umowy i w tym samym zakładzie. Nie zamierza w najbliższym czasie zrezygnować z tej pracy. Korzystając ze zmian wprowadzonych w przepisach, Małgorzata T. 3 października 2005 r. złożyła wniosek o emeryturę. Oddział ZUS przyznał jej to świadczenie od dnia 1 października 2005 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Jednak podjęcie wypłaty przyznanej emerytury będzie możliwe dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy.
Emerytura pracownicza tylko dla kobiet
Prawo do tzw. emerytury pracowniczej uzyskają osoby, które nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego i do dnia 31 grudnia 2007 r. spełnią wszystkie warunki określone w art. 29 ustawy emerytalnej. Od razu można wskazać, że możliwość skorzystania z tej emerytury dotyczy tylko kobiet, bowiem mężczyźni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. nie ukończą 60 lat do 31 grudnia 2007 r.
Omawianą emeryturę uzyska kobieta będąca pracownikiem, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i do dnia 31 grudnia 2007 r. skończy 55 lat oraz udowodni co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Wymagany okres pracy wynosi 20 lat, w przypadku stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy.
Dla przyznania powyższej emerytury wymaga się również, aby ubezpieczona ostatnio, przed przyznaniem emerytury, była pracownikiem. Nie uzyska więc tego świadczenia osoba, która ostatnio podlegała ubezpieczeniu np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub wykonywania umowy zlecenia. Natomiast nie stanowi przeszkody do jej przyznania pobieranie przed przejściem na emeryturę np. zasiłku dla bezrobotnych, jeśli przed przyznaniem tego zasiłku ubezpieczona wykonywała zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Nie jest również istotne, jak dawno przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę ustało ubezpieczenie pracownicze, natomiast bezwzględnie musi to być ostatnie ubezpieczenie, jakim była objęta osoba występująca z wnioskiem o emeryturę.
Dla przyznania emerytury pracowniczej istotne znaczenie ma okres podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu. Ustawa emerytalna stawia warunek, aby – w okresie ostatnich 24 miesięcy, w których wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym – był to okres co najmniej 6 miesięcy. Należy wskazać, że warunku tego nie wymaga się od kobiet, które przechodzą z renty na emeryturę, jeżeli przed uzyskaniem prawa do renty ostatnio były zatrudnione w ramach stosunku pracy.
Natomiast kobiety, które legitymują się 30 latami okresów pracy w ramach stosunku pracy (bez uwzględnienia innych okresów, takich jak np. studia) lub 20 latami – w przypadku całkowitej niezdolności do pracy, nie muszą spełniać ani warunku pozostawania ostatnio w stosunku pracy, ani też nie muszą udowodnić co najmniej 6-miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego przypadającego na ostatnie 24 miesiące podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Co za zatrudnienie w szczególnych warunkach
Emerytura z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest przewidziana dla pracowników, którzy do 31 grudnia 2007 r. spełnią wymagane warunki, dotyczące ogólnego stażu pracy, stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i wieku, oraz nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego.
Warunki wymagane do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze są określone w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Osoba ubiegająca się o tę emeryturę zobowiązana jest udokumentować okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat w przypadku kobiety i 25 lat w przypadku mężczyzny, w tym – zależnie od rodzaju pracy – co najmniej 10, 15 lub 20 lat zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Dla twórców i artystów
Osoby z tzw. średniej grupy wiekowej ubezpieczone z tytułu działalności twórczej lub artystycznej nabędą prawo do emerytury na zasadach przewidzianych dla pracowników wykonujących działalność artystyczną lub twórczą. ZUS przyzna im zatem świadczenie, jeżeli do dnia 31 grudnia 2007 r. zostaną spełnione następujące warunki:
• ukończą wiek emerytalny wynoszący dla:
– tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera – 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn,
– solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych – 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn,
– artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek – 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,
– aktorki, dyrygentki – 55 lat,
– muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika – 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• osiągną co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych – kobieta albo 25 lat – mężczyzna, w tym będą miały co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
Emerytura za pracę górniczą
W myśl art. 39 ustawy emerytalnej, ubezpieczonemu posiadającemu okres składkowy i nieskładkowy: 20 lat – kobieta i 25 lat – mężczyzna, który nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury, lecz ma co najmniej 5 lat:
• pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo
• pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,
– powszechny wiek emerytalny, (tj. wynoszący 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny) obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat. Okresy pracy górniczej wymienia ustawa emerytalna.
Prawo do emerytury na zasadach określonych w art. 39 ustawy emerytalnej mają ubezpieczeni ze średniej grupy wiekowej, jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego, warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia 31 grudnia 2007 r.
Katarzyna Zaremba
PODSTAWA PRAWNA
• Artykuł 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).