Firmy farmaceutyczne łamią prawo. W ostatnich ośmiu miesiącach główny inspektor farmaceutyczny wydał 32 decyzje nakazujące zaprzestania emisji ich reklam. Nie wszystkie odniosły skutek, ponieważ procedury administracyjne są zbyt słabe.
Szczegółowe zasady reklamy leków określa prawo farmaceutyczne. Przepisy zakazują np. reklamy środków farmaceutycznych zapisywanych na receptę czy też udziału w niej lekarzy bądź farmaceutów.
Niestety, ostra walka rynkowa sprawia, że koncerny farmaceutyczne szukają różnych sposobów na lepsze dotarcie do pacjenta, omijając przy tym obowiązujące przepisy. Tylko w ośmiu miesiącach tego roku główny inspektor farmaceutyczny wydał 32 decyzje nakazujące natychmiastowe wstrzymanie emitowanych reklam leków. Najwięcej zakazanych reklam miało formę materiałów drukowanych (ulotek, folderów itd.) oraz spotów telewizyjnych. W telewizji emitowano m.in. reklamy produktów wypisywanych na receptę czy też niezarejestrowanych w Polsce, a tego prawo zakazuje.
Firmy farmaceutyczne chwytają się różnych sposobów, aby stworzona reklama omijała obowiązujące zakazy. Przykładowo, jedna z firm rozpowszechniła za pomocą internetu oraz telewizji materiał pt. „Historia pewnego grzyba”. Treść reklamy była następująca „... aż nastał dzień wybawienia, alchemicy królestwa (tu nazwa firmy), wynaleźli cudowny eliksir w pigułce...”. Reklama jednoznacznie oznajmiała odbiorcy, że grzybicę można zwalczyć za pomocą „cudownej tabletki” rozpowszechnianej przez producenta.
W spocie telewizyjnym znajdował się link internetowy, który przekierowywał na stronę leku. Tak sprytnie skonstruowane reklamy wychwytywane są przez GIF, który w formie decyzji administracyjnej wzywa do ich usunięcia. Niestety, ten instrument nie jest skuteczny i część koncernów go ignoruje. Dzieje się tak dlatego, że łamanie przepisów reklamy środków farmaceutycznych jest traktowane jako przestępstwo, za które można odpowiadać jedynie na podstawie kodeksu karnego. Te przepisy stosuje się jedynie do osób fizycznych, którym można przypisać winę. Mogą to być np. osoby z działu marketingu, reklamy oraz członkowie zarządu firm farmaceutycznych. Do odpowiedzialności nie może być pociągnięta natomiast sama firma.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.GIF po zignorowaniu decyzji przez producenta musi złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury, a ta wystosować akt oskarżenia do sądu. Wszystko to wymaga czasu, rodzą się również wątpliwości, czy sprawa nie zostanie umorzona ze względu na niską szkodliwość społeczną czynu. W efekcie do sądu nie wpłynęła jeszcze ani jedna tego typu sprawa. Koncerny farmaceutyczne mogą więc spać spokojnie, wykorzystując wadliwe prawo.
Tomasz Pietryga
OPINIA
Ewa Rutkowska, adwokat kancelarii Lovells
Nie wszystkie firmy farmaceutyczne łamią prawo. Analizując decyzje GIF wzywające do zaprzestania rozpowszechniania reklam można stwierdzić, że istnieje grupa firm, które są adresatem decyzji GIF częściej niż inne. Niestety walka z tym zjawiskiem jest bardzo trudna, gdyż instrumenty prawne, które posiada GIF nie są zbyt doskonałe. Prawo nie przewiduje bezpośrednio kar dla firm farmaceutycznych. Grzywną w postępowaniu karnym może być ukarana tylko osoba fizyczna z firmy np. za decyzję dopuszczenia reklamy. Sytuację mogłyby zmienić grzywny dla firm, które rzeczywiście byłyby wymierzane, oraz bardziej aktywne korzystanie z przepisów karnych prawa farmaceutycznego. Należałoby również wprowadzić inne mechanizmy karania, np. grzywny administracyjno-prawne, wymierzane przez organ administracji. Wtedy mogłyby być karane firmy. Rozwiązaniem mogłoby być również wprowadzenie przepisów dotyczących reklamy środków farmaceutycznych do katalogu ustawy o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych.