Celem przyznania świadczenia przedemerytalnego jest pomoc finansowa osobom znajdującym się w trudnej sytuacji zawodowej, które mają długi staż pracy i którym brakuje tylko kilku lat do osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego. Dlatego też uzyskanie uprawnień emerytalnych powoduje utratę możliwości dalszego pobierania świadczenia przedemerytalnego.
Osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne może zarówno utracić prawo do tego świadczenia na stałe, jak i mieć zawieszoną jego wypłatę przez określony czas. W tej drugiej sytuacji prawo do świadczenia nadal istnieje, a jego odwieszenie następuje wówczas, gdy ustaje przyczyna, która spowodowała zawieszenie. Zasady ustania, jak również zawieszenia prawa do świadczenia przedemerytalnego, odnoszą się do wszystkich świadczeń przedemerytalnych, tj. tych przyznanych już przez jednostki ZUS, jak też przez powiatowe urzędy pracy. Z uwagi, że każda osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne musi znać przyczyny zawieszenia albo ustania prawa do tego świadczenia, wymieniamy je w tabeli. Świadczeniobiorca musi powiadomić o tych okolicznościach wypłacającą jej świadczenie jednostkę ZUS.
Gdy świadczeniobiorca osiągnie wiek emerytalny
Ponieważ przyznanie świadczenia przedemerytalnego ma zapewnić osobie uprawnionej środki do życia do czasu uzyskania emerytury, prawo do tego świadczenia ustaje zawsze z dniem osiągnięcia przez nią powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego, tj. 60 lat w przypadku kobiet lub 65 lat – w przypadku mężczyzn. Zatem nie można jednocześnie być uprawnionym do emerytury i pobierać świadczenia przedemerytalnego. Sformułowanie w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych „prawo do świadczenia ustaje z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę” oznacza, że w dniu, w którym osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne osiągnęła wiek emerytalny, już nie istniało prawo do tego świadczenia. Prawo to ustało w dniu poprzednim, a od dnia osiągnięcia tego wieku ZUS wstrzymuje wypłatę świadczenia przedemerytalnego.
PRZYKŁAD
Maria K. była uprawniona do świadczenia przedemerytalnego. 26 lipca br. ukończyła 60 lat. Pobierane świadczenie przysługiwało jej do 25 lipca włącznie. Od 26 lipca ZUS wstrzymał wypłatę świadczenia przedemerytalnego.
Postępowanie o przyznanie emerytury wszczynane jest przez ZUS na dwa miesiące przed osiągnięciem przez osobę uprawnioną do świadczenia przedemerytalnego wieku emerytalnego. ZUS wysyła do niej formularz wniosku o przyznanie emerytury (ZUS Rp-1) wraz z informacją o wstrzymaniu wypłaty świadczenia przedemerytalnego od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego.
WARTO WIEDZIEĆ
Osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne sama musi sprawdzić, czy spełnia warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury. ZUS nie wszczyna w tej sprawie z własnej inicjatywy postępowania.
Jednocześnie zostaje wyznaczony termin na złożenie wniosku o emeryturę przypadający nie później niż w miesiącu, w którym osiągnie ona wiek emerytalny. Przekroczenie tego terminu nie powoduje wydania decyzji odmawiającej przyznania emerytury. Jeśli jednak złożenie wniosku nastąpi po miesiącu, w którym dana osoba ukończyła wiek uprawniający do emerytury, ZUS przyzna jej świadczenie dopiero od miesiąca złożenia wniosku i nie dostanie ona wyrównania za okres, jaki upłynie od czasu spełnienia ostatniego z warunków wymaganych do przyznania emerytury.
PRZYKŁAD
Stanisław B. jest uprawniony do świadczenia przedemerytalnego. 15 grudnia br. ukończy wiek emerytalny – 65 lat. Do 15 października br. ZUS wyśle mu formularz wniosku o przyznanie emerytury wraz z informacją o wstrzymaniu wypłaty świadczenia przedemerytalnego od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Jeśli wniosek o emeryturę zainteresowany zgłosi w grudniu, emerytura zostanie mu przyznana od 15 grudnia 2005 r. Jeśli natomiast uczyni to dopiero w styczniu 2006 r., ZUS przyzna ją od 1 stycznia 2006 r.
Ze świadczenia przedemerytalnego na wcześniejszą emeryturę
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., a także – po spełnieniu dodatkowych warunków – urodzone w latach 1949-1968, mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury (np. z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z tytułu wykonywania pracy górniczej lub pracy na kolei). Osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne może więc nabyć uprawnienia emerytalne wcześniej niż w wieku 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna). Powstaje wówczas pytanie, co dzieje się z prawem do pobieranego dotychczas świadczenia przedemerytalnego. Zgodnie z przepisami, prawo do tego świadczenia ustaje w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Nietrudno więc zauważyć, że samo ukończenie wieku emerytalnego uprawniającego do wcześniejszej emerytury nie powoduje automatycznego ustania prawa do świadczenia przedemerytalnego. ZUS nie wszczyna odrębnego postępowania, nie zawiadamia o możliwości złożenia wniosku ani nie wyznacza do tego określonego terminu. Dopiero wówczas, gdy sama osoba uprawniona podejmie działania w celu przyznania wcześniejszej emerytury (tj. złoży odpowiedni wniosek), postępowanie zostanie wszczęte i ZUS wyda decyzję.
Czy warto przejść na wcześniejszą emeryturę
Odpowiedź na to pytanie uzależniona jest od kilku czynników. Ważne jest przede wszystkim to, czy świadczenie przedemerytalne zostało przyznane na starych czy na nowych zasadach. Świadczenia przyznawane w przeszłości przez powiatowe urzędy pracy stanowiły bowiem 80 proc. emerytury obliczonej przez ZUS w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego (ale nie więcej niż 200 proc. i nie mniej niż 120 proc. zasiłku dla bezrobotnych). Jeśli więc osoba pobierająca świadczenie ustalone według dotychczasowych reguł przejdzie następnie na emeryturę, powinna zyskać na wysokości świadczenia. Po pierwsze, emerytura zostanie jej obliczona na podstawie nowej kwoty bazowej (chyba że wskaże do ustalenia podstawy wymiaru emerytury podstawę przyjętą do obliczenia świadczenia przedemerytalnego), a ponadto nie zostanie ona ograniczona do 80 proc. jej wysokości oraz do 200 proc. kwoty zasiłku dla bezrobotnych – jak to miało miejsce w przypadku ustalania kwoty świadczenia przedemerytalnego.
Nie zawsze jednak uzyskanie wcześniejszej emerytury jest opłacalne. Sytuacja taka może wystąpić przy świadczeniach przedemerytalnych przyznawanych na nowych zasadach, których wysokość nie jest uzależniona od wysokości zarobków osiągniętych na przestrzeni kariery zawodowej, a ustalana jest w stałej kwocie wynoszącej 670 zł. Osoba, która miała niskie wynagrodzenia w latach wskazanych do ustalenia podstawy wymiaru, może mieć bardzo niską emeryturę, niższą również od kwoty 670 zł. Zakładając nawet, że zostanie ona podwyższona do kwoty minimalnej emerytury (obecnie 562,58 zł.), nadal jest to mniej niż wynosi wysokość świadczenia przedemerytalnego. Należy jednak pamiętać, że nawet po otrzymaniu decyzji ZUS ustalającej wysokość emerytury można wycofać wniosek o to świadczenie. Taka możliwość istnieje aż do czasu uprawomocnienia się decyzji w sprawie emerytury (a więc w ciągu miesiąca od jej doręczenia, chyba że zostało złożone odwołanie do sądu). Po wycofaniu wniosku można nadal pobierać świadczenie przedemerytalne z zastrzeżeniem, że nie dłużej niż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Po ukończeniu tego wieku nie ma już możliwości wyboru między tym świadczeniem a emeryturą.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Marek Opolski
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252).
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.)