Pracownik, który po wykorzystaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, może otrzymać świadczenie rehabilitacyjne. Od 8 lutego br. zmieniły się zasady ustalania wysokości tego świadczenia. To sprawiło, że pracodawcy mają wiele wątpliwości w tej kwestii, i to zarówno gdy prawo do świadczenia powstało przed zmianami, jak i po nich.
Jeśli pracownik po wykorzystaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie tej zdolności, otrzymuje on świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Orzeczenie o stanie zdrowia uzasadniającym przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego wydaje lekarz orzecznik oddziału ZUS właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. Może być ono także wydane przez komisję lekarską ZUS, gdy ubezpieczony wniesie sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (sprzeciw przysługuje od orzeczenia wydanego po 31 grudnia 2004 r.) lub w przypadku zgłoszenia przez prezesa ZUS zarzutu wadliwości takiego orzeczenia.
Nowe osoby pozbawione świadczenia
Od 8 lutego br. rozszerzono katalog okoliczności pozbawiających prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Świadczenia rehabilitacyjnego nie dostanie osoba uprawniona do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego. Świadczenie nie przysługuje również osobie uprawnionej do urlopu dla poratowania zdrowia udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.
Wysokość świadczenia zależna od okresu wypłaty
Od 8 lutego 2005 r. świadczenie rehabilitacyjne przysługuje w wysokości:
• 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przez okres pierwszych trzech miesięcy (90 dni),
• 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przez pozostały okres,
• 100 proc. podstawy wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.
Znowelizowane przepisy nie przewidują waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, która według dotychczasowych zasad dokonywana była od 181 dnia okresu zasiłkowego, jeżeli po upływie 6-miesięcznego okresu zasiłkowego wypłata zasiłku była kontynuowana. Ustawodawca określił jednak zasady waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego podlega waloryzacji wskaźnikiem waloryzacji obowiązującym w kwartale, w którym przypada pierwszy dzień okresu, na który przyznane zostało świadczenie rehabilitacyjne.
Waloryzacji dokonuje się od pierwszego dnia, od którego zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne zarówno wtedy, gdy świadczenie zostanie przyznane po wyczerpaniu 182-dniowego okresu zasiłkowego, jak i wtedy, gdy świadczenie rehabilitacyjne zostanie przyznane po 270 dniach pobierania zasiłku chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą.
PRZYKŁAD
• Władysława B. po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego ma przyznane świadczenie rehabilitacyjne od 5 kwietnia 2005 r. po 182 dniach okresu zasiłkowego. Ponieważ zasiłek chorobowy wypłacany był przez okres nie dłuższy niż 182 dni, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego nie podlegała waloryzacji. Dla celów wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należy od 5 kwietnia 2005 r. zwaloryzować wskaźnikiem waloryzacji obowiązującym w drugim kwartale 2005 r.
• Ryszard Sz. od 20 lutego 2005 r. uzyskał prawo do świadczenia rehabilitacyjnego. Wcześniej wykorzystał 180 dni zasiłku chorobowego, który został przedłużony na kolejne trzy miesiące. Po upływie 180 dni zasiłku podstawa wymiaru zasiłku chorobowego została zwaloryzowana. Dla celów wypłaty przyznanego pracownikowi od 20 lutego 2005 r. świadczenia rehabilitacyjnego nie należy ponownie waloryzować podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego stanowi zwaloryzowana podstawa wymiaru zasiłku chorobowego.
Świadczenia przyznane w okresie przejściowym
Nowe zasady dotyczące wysokości świadczenia rehabilitacyjnego oraz podstawy jego wymiaru mają zastosowanie do świadczeń, do których prawo powstało po wejściu w życie ustawy, tj. po 7 lutego 2005 r. Zatem świadczenie rehabilitacyjne, do którego prawo powstało przed 8 lutego 2005 r. wypłaca się na warunkach i w wysokości określonych w przepisach dotychczas obowiązujących, za cały nieprzerwany okres niezdolności do pracy.
PRZYKŁAD
• Ewa B. od 5 lutego 2005 r. uzyskała prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 5 miesięcy w wysokości 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Za cały okres przyznane świadczenie będzie przysługiwało w dotychczasowej wysokości – 75 proc. podstawy wymiaru. Świadczenie nie ulegnie podwyższeniu z 75 proc. do 90 proc. w okresie pierwszych trzech miesięcy pobierania świadczenia, gdyż prawo do niego powstało przed wejściem w życie zmian – przed 8 lutego br., a dotychczasowe przepisy nie przewidywały zróżnicowania wysokości świadczenia w zależności od okresu jego pobierania.
• Anna N. miała przyznane świadczenie rehabilitacyjne na okres od 15 października 2004 r. do 11 lutego 2005 r. w związku z wypadkiem w drodze do pracy, a po tym dniu przyznano jej świadczenie rehabilitacyjne na kolejny okres. Annie N. za cały nieprzerwany okres świadczenie rehabilitacyjne przysługuje w dotychczasowej wysokości, tj. 100 proc. Jeżeli prawo do świadczenia rehabilitacyjnego powstało przed 8 lutego 2005 r., lecz nie zostało przyznane na maksymalny okres i następnie przyznano je na kolejny okres, świadczenie przysługuje w dotychczasowej wysokości za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. Podkreślamy, że zniesienie możliwości przyznania świadczenia rehabilitacyjnego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru z tytułu niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy ma zastosowanie do świadczeń przyznanych po 7 lutego 2005 r.
• Halina B. przed 8 lutego 2005 r. pobierała zasiłek chorobowy w wysokości 100 proc., gdyż niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze z pracy. Od 15 lutego 2005 r. ma przyznane świadczenie rehabilitacyjne na okres 6 miesięcy. Przysługuje jej świadczenie w wysokości określonej zmienionymi przepisami – 90 proc. podstawy za okres pierwszych trzech miesięcy oraz 75 proc. za pozostały okres, ponieważ prawo do świadczenia nabyła po wejściu w życie zmian, a nowe przepisy nie przewidują 100 proc. świadczenia rehabilitacyjnego w przypadku niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Za ciążę i wypadek przy pracy dalej 100 proc.
Od 8 lutego 2005 r. nie zmieniła się wysokość świadczenia rehabilitacyjnego z tytułu niezdolności do pracy przypadającej w okresie ciąży – świadczenie nadal przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Nie uległa również zmianie wysokość świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego z tytułu niezdolności powstałej wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Okoliczności te, tak jak do tej pory, uprawniają do pobierania świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.
Jak liczyć wysokość świadczenia
Jeżeli prawo do świadczenia rehabilitacyjnego powstało po 7 lutego 2005 r., po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, do którego prawo powstało przed 8 lutego 2005 r., podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego nie ustala się na nowo. Stanowi ją podstawa wymiaru zasiłku chorobowego ustalona według dotychczasowych zasad, tj. ustalona z przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo z 12 miesięcy, gdy wynagrodzenie ulegało znacznemu wahaniu ze względu na charakter pracy lub zasady wynagradzania.
Ochrona pracownika na świadczeniu
Do kodeksu pracy wprowadzono regulację zapewniającą ochronę stosunku pracy przez okres pierwszych trzech miesięcy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Taka zmiana spowodowana była tym, że zniesiono możliwość przedłużenia o dalsze 3 miesiące zasiłku chorobowego. Pracodawca może obecnie rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, m.in. gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową. W przypadku rozwiązania umowy o pracę po 3 miesiącach pobierania świadczenia rehabilitacyjnego dalszą wypłatę świadczenia będzie dokonywał oddział ZUS właściwy dla miejsca zamieszkania pracownika.
Agnieszka Kosma
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267).
• Artykuł 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 10, poz. 71).