Prowadzenie pozarolniczej działalności może być jednym źródłem zarobkowania. Osoba decydująca się na podjęcie takiej działalności może być też jednocześnie pracownikiem, wykonywać umowę zlecenia, pobierać emeryturę lub rentę. Powstaje wówczas problem, czy i jakie opłacać składki od prowadzonej działalności.
Osoba, która prowadzi działalność i nie ma innych źródeł przychodów powodujących obowiązek opłacania składek, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Składki na ubezpieczenia społeczne nalicza i opłaca od zadeklarowanej przez siebie kwoty nie niższej niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, a na ubezpieczenie zdrowotne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku.
Działalność i umowa o pracę
Osoba prowadząca działalność, która zatrudni się na podstawie umowy o pracę i będzie otrzymywała co najmniej minimalne wynagrodzenie z działalności, będzie podlegała dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (w przypadku przystąpienia do tych ubezpieczeń zobowiązana będzie również do opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe). Z działalności obowiązkowa będzie tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
Karol N. prowadzi działalność gospodarczą, z której podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu oraz przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Od 1 lutego Karol N. zatrudnia się na podstawie umowy o pracę jako konserwator w spółdzielni mieszkaniowej, gdzie ma otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 1000 zł. Z działalności chce podlegać wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wobec tego powinien złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować się ze wszystkich ubezpieczeń, do których był zgłoszony, podając jako datę ustania ubezpieczeń 01.02.2005 r. Następnie powinien złożyć formularz ZUS ZZA i z tą samą datą zgłosić się wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeżeli z umowy o pracę prowadzący działalność będzie otrzymywał wynagrodzenie niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym będzie podlegał zarówno z umowy o pracę, jak i z działalności.
Szczególna regulacja dotyczy emerytów i rencistów. Gdy prowadzący działalność jest emerytem lub rencistą i równocześnie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ubezpieczenia emerytalne i rentowe z działalności są dla niego dobrowolne także wtedy, gdy z umowy o pracę otrzymuje wynagrodzenie niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Obowiązkowa będzie tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Rozważmy teraz, jakie będą zasady opłacania składek na ubezpieczenia gdy prowadzący działalność będzie wykonywał równocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia. W przedstawionej sytuacji możemy mieć do czynienia z dwoma przypadkami:
• gdy przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam, jak przedmiot wykonywanej umowy zlecenia – wówczas osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z działalności, a z umowy zlecenia nie są opłacane składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne, umowa zlecenia nie jest wówczas tytułem do ubezpieczeń (sytuacja taka występuje, gdy przychód otrzymywany z umowy zlecenia w zakresie podatkowym jest traktowany jako przychód z działalności);
• gdy przedmiot prowadzonej działalności jest inny niż przedmiot wykonywanej umowy zlecenia – wówczas mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń – prowadzenie działalności oraz wykonywanie umowy zlecenia.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń ma również miejsce, w sytuacji gdy co prawda przedmiot prowadzonej działalności oraz wykonywana umowa zlecenia się pokrywają, ale przychód otrzymywany ze zlecenia (lub innej umowy o świadczenie usług, do których mają zastosowanie przepisy dotyczące umowy zlecenia), nie jest przychodem podlegającym opodatkowaniu jako przychód z działalności i podmiot wypłacający wynagrodzenie z takiej umowy jest zobowiązany do potrącenia zaliczki na podatek oraz składek.
Prowadzący działalność, który wykonuje równocześnie umowę zlecenia, która jest tytułem do ubezpieczeń, ma prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń: obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z działalności albo wykonywania umowy zlecenia. Z drugiego tytułu obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
Andrzej P. prowadzi działalność gospodarczą, z której podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od 1 lutego rozpoczyna wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółdzielnią mieszkaniową, gdzie ma otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 800 zł. Andrzej P. chce zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń i od 1 lutego podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom z umowy zlecenia. Wobec tego powinien wyrejestrować się na formularzu ZUS ZWUA ze wszystkich ubezpieczeń, do których się zgłosił z działalności, podając jako datę ustania ubezpieczeń 1 lutego 2005 r. i z tą samą datą zgłosić się wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA. Spółdzielnię powinien poinformować, iż z umowy zlecenia będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Składka na ubezpieczenie wypadkowe będzie za niego opłacana, gdy praca będzie wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy. Z umowy zlecenia Andrzej P. może również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Oczywiście obowiązkowa będzie również składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Inaczej wygląda sytuacja emeryta lub rencisty, który prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia się na podstawie umowy zlecenia, która jest tytułem do ubezpieczeń. Osobie takiej nie przysługuje prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń. Emeryt lub rencista, zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, podlega z umowy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu (jeżeli praca jest wykonywana w miejscu lub siedzibie prowadzenia działalności przez zleceniodawcę) oraz oczywiście ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne.
Michał Jarosik
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
GP RADZI
Czy student opłaca składki od działalności
Jestem studentem i pracuję na podstawie umowy zlecenia. Mój pracodawca nie odprowadza za mnie składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne, gdyż nie ukończyłem 26 lat (mam 23 lata i jestem studentem III roku). W lutym zamierzamy wraz kolegą ze studiów rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej – punkt ksero. Czy z działalności musimy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne?
TAK. Student, który rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu na zasadach ogólnych. Nie ma w tym wypadku znaczenia, iż jednocześnie jest pan zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, gdyż ze względu na fakt, iż jest pan studentem i nie ukończył pan 26 lat, z tej umowy nie podlega żadnych ubezpieczeniom. Wobec tego z działalności będzie pan zobowiązany do opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Natomiast ubezpieczenie chorobowe będzie dobrowolne.
Czy prowadząc działalność i mając kontrakt trzeba opłacać składki z obu tytułów
Jestem zatrudniony na podstawie kontraktu menedżerskiego o charakterze umowy zlecenia i jednocześnie prowadzę działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej – jest to duży sklep spożywczy, prowadzony w formie spółki jawnej, gdzie jestem jednym z trzech wspólników. Czy w takiej sytuacji obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym muszę podlegać z umowy kontraktu menedżerskiego?
NIE. Jeżeli równocześnie prowadzi pan działalność gospodarczą i jest pan zatrudniony na podstawie kontraktu menedżerskiego (o charakterze umowy zlecenia), obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlega pan z jednego wybranego tytułu, tj. działalności albo umowy zlecenia. Jeżeli do obowiązkowych ubezpieczeń przystąpi pan z działalności ze zlecenia, obowiązkowa będzie wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne. Oczywiście z obydwu tytułów obowiązkowa jest składka na ubezpieczenie zdrowotne. Należy podkreślić, iż prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń przysługuje panu, jeżeli nie ma pan ustalonego prawa do emerytury lub renty. Emeryt lub rencista, który równocześnie prowadzi działalność gospodarczą i wykonuje umowę zlecenia, która jest tytułem do ubezpieczeń, obowiązkowo podlega ze zlecenia ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu (gdy umowa jest wykonywana w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę), zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast z działalności obowiązkowa jest dla niego tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
